Geodeziya, kartografiya, geografiya

1.2.Kartashunoslikning boshqa fanlar orasidagi o‘rni.
Kartashunoslik fani umuman olganda kartografiya fanining obyekti hisoblangan kartalar insoniyat hayotida muhim ro‘l o‘ynaydi. Hozirgi paytda kartalarsiz hayotimizni taassavur qilish qiyin va har sohada kartalarning o‘rni juda katta.Kartografiya falsafiy, tabiiy va texnik fanlar majmui bilan bog‘liq. Ayniqsa, u geodeziya, geografiya va uning tarmoqlari, topografiya,tarix, matematika, biologiya, geomorfologiya, statistika va boshqa fanlari bilan uzviy bog‘liqdir.
Topografiya-(grekcha “topos-joy” va “grafro-tasvirlash” demakdir) yer yuzasining ma’lum bir kichik qismini plan yoki kartada tasvirlash usullarini o‘rgatadi. Hozirgi vaqtda topografik plan olishda aerosuratlardan foydalanilmoqda, oqibatda plan olish ishlari tezlashtirilmoqda, sifati yaxshilanmoqda va arzonlashmoqda. Shu asosda vujudga kelgan aerofototopografiya fani joyni samolyotdan turib sur’atga olishni va olingan sur’at asosida plan va karta chizish usullarini o‘rgatadi.
Kartashunoslikni falsafiy fanlar bilan ya’ni, adabiyotshunoslik va ona tili bilan ham bog‘lash mumkin. Masalan, adabiyotshunoslik fanidagi ko‘plab allomalar, shoirlar, mashxur ulamolarni kartada qayerdan ekanligini va yillar kesimida tasvirlasa bo‘ladi. Yana misol keltirish mumkin, Ona tili fanidagi shevalarni hududlar kesimida va ular qaysi davrga tegishli ekanligini kartagrafik tasvirlash usullari bilan tasvirlab o‘quvchilar uchun yangilik yaratish mumkin deb hisoblaymiz. Demak bu fanlarni kartalar bilan tasvirlasak o‘quvchilar uchun tushunarli, qiziqarli, yodda qolishi uchun katta imkoniyat yaratgan bo‘lar edik.
Ma’lumki qadimdan tarix kartalar bilan uzviy bog‘liqdir. Yurishlar, bosqinlar uchun avvalo kartada rejalashtirilib olingan va dastlabki kartalar paydo bo‘lishiga ham asos bo‘la oladi.Demak tarixdagi yurushlar yoki qabilalarning ko‘chishlarini kartada tasvirlasak o‘quvchilarga yanada tushunishida va esda qolishiga yordam beradi. Tarix atlaslari 7-sinfdan boshlanib 10-11-sinf gacha tuzilgan.



1.2.1-rasm.7-sinf maktab tarix atlasi

1.2.2-rasm. 10-11 sinf maktab tarix atlasi