Genomika asoslari

16-rasm. RNKni ajratib turadigan bolg’a ribozimasining tuzilishi
Matrisali RNK- bu RNK turi DNK dagi kodlangan ma’lumotni ribosomalarga tirik organizmlarning oqsil sintezlovchi molekulyar mashinalarga o’tkazishda vositachi vazifasini bajaradi. i-RNK kodlaydigan ketma-ketliklari oqsil tarkibidagi aminokislotalar ketma-ketliklarini belgilaydi. Lekin ko’p RNK lar oqsilni kodlamaydi. Bu kodlamaydigan RNKlar alohida olingan genlar tomonidan transkripsiyalanadi, masalan, ribosomal RNK lar yoki intronlar hosilalari bo’lishi mumkin. Klassik, yahshi o’rganilgan kodlamaydigan RNK turlari – bular transport RNK va ribosomal RNK lar bo’lib, translatsiya jarayonida ishtirok etadi. RNK ning i-RNK prossesingida va boshqa vazifalarni bajaruvchi genlarni boshqarishda ishtirok etadigan sinflari ham mavjud (16-rasm). Bundan tashqari, RNK ning kodlamaydigan molekulalari mavjud bo’lib, RNK molekulalarini ligirlash va kesish kabi kimyoviy reaksiyalarni katalizlash xususiyatiga ega. Oqsillar kabi, enzimlar bilan kimyoviy reaksiyalarni katalizlaydi, va RNK ning katalitik molekulalari ribozimlar deb ataladi.
Translyatsiya ishtirokchilari. Oqsil aminokislotalar tarkibi ketma-ketligi to’g’risidagi ma’lumot i-RNK tarkibida joylashgan. Uchta nukleotid kodon ketma-ketligi bitta aminokislotaga to’g’ri keladi. Eukariot hujayralarda transkripsiya qilingan boshlang’ich i-RNK, prossesing jarayonini o’tgandan so’ng, yetuk RNK ga aylanadi. Prossesing jarayonida oqsilni kodlamaydigan ketma-ketliklar –intronlar olib tashlanadi. Shundan so’ng, i-RNK yadrodan sitoplazmaga eksport qilinadi, unga t-RNK ga birikkan aminokislotalar yordamida i-RNK ning tranlyasiyasini amalga oshiradigan ribosomalar bilan qo’shilishi yuz beradi (18-rasm).