Genomika asoslari

Asoslar orasidagi bog’lar shakllanishi. DNK zanjiridgi iplarning biridagi har bir tayanch asos ikkinchi ipning bitta aniq asosiga bog’lanadi. Ushbu bunday o’ziga xos majburiy bog’lanish komplementarlik deb ataladi. Purinlar pirimidinlar bilan bir - birini to’ldiradi ya’ni ular bilan vodorod bog’larini hosil qila oladi: adenin faqat timin bilan, sitozin esa guanin bilan bog’lanishni hosil qiladi. Ikki karra spiralning bir-birini to’ldirishi shuni anglatadiki, bir qatorda joylashgan ma’lumotlar ikkinchi qatorda ham mavjud. Bir-birini to’ldiruvchi asos juftlari o’rtasidagi o’zaro ta’sirlarning qaytaruvchanligi va o’ziga xosligi DNKning replikatsiyasi va tirik organizmlardagi boshqa DNK funktsiyalari uchun muhimdir.
Vodorod bog’lari kovalent bo’lmaganligi sababli, ular osonlikcha buziladi va tiklanadi. Ikki karra spiralning zanjirlari fermentlar- helikaza ta’sirida yoki yuqori harorat ta’sirida ajralib ketishi mumkin. Turli xil asosli juftliklar har xil miqdordagi vodorod bog’lanishlarini hosil qiladi. A-T ikkita, G-C esa uchta vodorod bog’i bilan bog’lanadi, shuning uchun G-C ni uzish uchun ko’proq energiya talab qilinadi. G-C juftlarining ulushi va DNK molekulasining uzunligi zanjirning dissotsiyalanishi uchun zarur bo’lgan energiya miqdorini aniqlaydi: tarkibida G-C miqdori yuqori bo’lgan uzun DNK molekulalari ko’proq chidamli bo’ladi. DNK molekulalarining ushbu funktsiyalari tufayli osonlik bilan ajralishi kerak bo’lgan qismlar, masalan, bakterial promotorlarda TATA ketma-ketligi, odatda ko’p miqdordagi A va T ni o’z ichiga oladi.

Sitozin 5-metilsitozin Timin