Genetika va evolyutsion

Divergensiya
 
deganda, 
umumiy ajdoddan kelib chiqqan organizmlarni tanlash tufayli bir-biriga 
o`xshamaydigan 
belgi-xossalarning 
paydo 
bo`lishi 
tushuniladi. 
Har 
xil 
yo`nalishdagi tanlash qay tariqa belgilar divergensiyasiga olib kelishini Darvin 
kaptar, tovuq zotlari va karam navlari misolida ko`rsatgan. Turli tovuq zotlari 
ichida urushqoq (dakang), dekorativ, go`shtdor, sertuxum, go`shtdor-sertuxum 
tovuq zotlarini ko`rish mumkin. Eramizdan 500 yil ilgari qadimgi Yunonistonda 
ham xo`roz urishtirish rasm bo`lgan. XII asrdan boshlab xo`roz urishtirish 
Angliyada eng ko`p tarqalgan va sport o`yinlaridan biri hisoblangan. Bu eng yaxshi 
xo`rozlarni tanlashga sabab bo`lgan. Binobarin, bunday tanlashning ko`p asrlar 
mobaynida olib borilishi parrandachilikning alohida manzarali sohasini vujudga 
keltirgan. Manzarali parrandachilik faqat dakang xo`rozlarni emas, balki bog`larni 
bezatish maqsadida uzun dumli yapon-feniks xo`roz zoti va mitti bentam tovuqlarini 
chiqarishga sabab bo`ldi. Lekin tovuqlar seleksiyasida tanlashning asosiy yo`nalishi 

---

57 
ko’proq go`shtdor va sertuxum tovuqlarni chiqarishga qaratilgan edi. 
Karamning har xil navlari ham bir-biridan katta farq qiladi. Qadimgi 
Yunonistonda va Rimda karamning faqat 10 ga yaqin navi ma’lum bo`lgan. 
Hozirgi navlar esa XVI asrdan boshlab tarqalgan. Shunisi xarakterliki, karamda 
sun’iy tanlash vegetativ organlarni o`zgartirishga yo`naltirilgan. Natijada 
chiqarilgan xilma-xil navlar barglari va poyalari bilan bir-biridan farq qilgan. 
Barglari to`p-to`p bo`lib o`sadigan karam hammadan ko`ra yovvoyi karamga yaqin
bo`lgan. Savoy karamining boshi kichik, ammo barglari yupqa, qat-qat bukilgan. 
Kolrabi karamining poyasi xuddi sholg`omga o`xshashdir. Cho`chqa zotlari 
Yevropa yovvoyi to`ng`izi bilan Osiyo yovvoyi to`ng`izidan chiqarilgan. Lekin 
shunga qaramay, xilma-xil cho`chqa zotlarida o`xshash (tumshug`i va oyoqlarining 
kaltaligi, gavdasining bochkaga o`xshash — miqtiligi, oziq tishlarining maydaligi) 
belgilari rivojlangan. Sun’iy tanlashda konvergensiyaga olib keladigan parallel 
o`zgaruvchanlikni boshqa hayvonlarda ham ko`plab kuzatish mumkin. Qo`ylarda 
dumning yo`qolishi, it, mushuk, cho`chqalarda osilgan shalpang quloqlarning 
namoyon bo`lishi kuzatiladi. Biroq yangi zot va navlar chiqarishda