Genetika va evolyutsion

Ibn Sino 
tirik jonivorlarning faoliyatiga bog`liq, deb faraz 
qilgan. Tog`lar kuchli zilzila, suv esa yerning 
ko`tarilishi natijasida paydo bo`lgan degan. Yerning 
ba’zi joylari bir vaqtlar dengiz tubi bo`lganligi 
sababli ko`pgina toshlarda suvda yashaydigan 
hayvonlarning qoldiqlari, chunonchi, chig`anoqlar 
uchraydi. Ibn Sino uzoq davrlar o`tishi bilan yer 
yuzasi sekin-asta o`zgarishi haqida yozgan. Uning 
qayd etishicha, o`simliklar, hayvonlar va odam, 
ya’ni barcha tirik organizmlar oziqlanadi, 
ko`payadi va o`sadi. O`simliklar rivojlanishning 
quyi bosqichida, hayvonlar o`rta bosqichida, odam 
esa eng yuqori bosqichida turadi. Odam tanasi 
tuzilishini o`rganish taqiqlangan o`sha davrda, 
olim 
odam 
anatomiyasi 
bilan 
yashirincha 
shug`ullangan. 
Ibn Sino ilg`or fikrlar uchun vatanidan quvg`in qilingan va umrining ko`pini 
darbadarlikda o`tkazgan. 
Bilimni nazorat qilish uchun savollar va test topshiriqlar. 
1.
Tabiat haqida qadimgi Misr, Xitoy, Xindistonda qanday tasavvurlar bo`lgan? 
2.
Hayotning paydo bo`lishini Fales, Anaksimandr, Empedekl qanday tushuntirgan. 
3.
Aristotelning hayvonlar klassifikatsiyasi to`g`risidagi fikrlarini bayon eting. 
4.
Rim olimlaridan Lukretsiy Karning evolyutsiyaga doir fikrlarini ayting. 
5.
Abu Rayhon Beruniyning tabiat tuzilishi unda kechadigan hodisalar haqidagi 
tushunchalarini gapiring. 
6.
Abu Ali Ibn Sino tabiat to`g`risidagi qarashlarini izohlang. 
7.
Uning Tib qonunlari asarini mazmunini qisqa sharxlab bering. 
Test topshiriqlardan to`g`ri javobni aniqlang. 
1.Tabiat, uning tuzilishi unda kechadigan hodisalar to`g`risida dastlabki tasavvurlar 
qaysi mamlakatlarda paydo bo`lgan. 
A. Qadimgi AQSh, Fransiya, Yaponiya 
B. Qadimgi Hindiston, Kanada, Xitoy 
C. Qadimgi Misr, Hindiston, Xitoy 
D. Qadimgi Eron, Afg`oniston, Turkiya 
2.Birinchi bo`lib hayvonlar klassifikatsiyasini tuzgan yunon olimi. 
A. Geraklit 
B. Empedokl 
C. Gippokrat
D. Aristotel
3.Tabiat bo`shliq, havo, olov, suv va tuproqdan yaralgan degan olim 
A. Beruniy

---

15 
B. Aristotel
C. Forobiy
D. Xorazmiy
4.Tabiatda doimo yashash uchun va cheksiz ko`payish uchun kurash bo`ladi degan 
olim. 
A. Abu Nasr Forobiy 
B. Abu Ali ibn Sino 
C. Abu Rayhon Beruniy 
D. Muxammad Muso Xorazmiy 
5. Yevropa va G`arb mamlakat oliy o`quv yurtlarida 500 yil mobaynida o`qitib 
kelingan asar va uning muallifi. 
A. Hayvonlar tarixi – Aristotel
B. Hindiston – Beruniy 
C. Moddalar tabiati to`g`risida – Lukretsiy 
D. Tib qonunlari – Abu Ali ibn Sino
6. Yer kurrasining g’arbiy pallasida katta quruqlik bor degan olimni aniqlang?
A. Aistotel 
B. Geraklit 
C. Farobiy
D. Beruniy 
7.
Yerning ba’zi joylari bir vaqtlar dengiz tubi bo`lganligi haqidagi ma’lumot 
qaysi olim tomonidan ilgari surilgan? 
A. Geraklit 
B. Empedokl 
C. Gippokrat
D. Ibn Sino
8.Tib qonunlari asarini kim yozgan? 
A. Ibn Sino
B. Geraklit 
C. Farobiy
D. Beruniy 
9. Qaysi olim Aristotel teleologiyasiga qarama-qarshi pozitsiyada turgan? 
A.Lukretsiy 
B. Geraklit 
C. Empedokl 
D. Gippokrat