Genetika genetika so'zi grekcha genetikos — tug'ilishga taalluqli, aloqador degan so'zdan olingan. Genetika barcha tirik organizmlarga xos bo'lgan xususiyat — irsiyat va o'zgaruvchanlik qonuniyatlarini o'rganuvchi fandir. Irsiyat

Digibrid chatishtirishga doir masalalar.

l.Qo‘ng‘ ir ko‘zli (dominant), chapaqay (retsessiv) yigit ko‘k ko‘zli o‘naqay qizga uylanganda ulardan ko‘ k ko'zli chapaqay bola tug‘ ilgan. Bola va ota-onalarning genotipini aniqlang.

2. 
   Shabko'r (dominant belgi), chapaqay (retsessiv belgi) erkak har ikkala belgisi bo‘yicha soglom ayolga uylangan. Oilada ikki bola tug‘ ilgan, ularning bittasi ikkala belgi bo'yicha sog‘ lom, ikkinchisi shabko‘ r va chapaqay. Ota-onalar va bolalarning genotipini aniqlang.
   

2. 
   Odamlarda polidaktiliya va o‘naqaylik dominant belgilardir. Otasi 6 barmoqli, onasi har ikkala belgiga nisbatan sog‘ lom oiladan chapaqay va barmoqlari soni normal bola tug‘ ildi. Bu oilada yana qanday fenotipli bolalar tug'ilishi mumkin.
   

GAMETALAR SOFLIGI QONUNI VA UNING SITOLOGIK ASOSLARI.

Ajralish hodisasini tushuntirib berish uchun G.Mendel gametalar sofligi gipotezasini taklif etadi. Gipoteza keyinchalik sitologik tekshirishlarda to'la-to'kis tasdiqlandi. Jinsiy ko'payishda avlodlar o'rtasidagi bog'lanish jinsiy hujayralardagi genlar orqali amalga oshadi, u yoki bu belgining rivojlanish-rivojlanmasligini ana shu genlar belgilaydi. Dominant belgini belgilaydigan genni "A ", unga tegishli retsessiv genni esa "a" bilan ifodalaydi. A va a genlari bo'lgan gametalarning qo'shilishini ko'paytirish belgisi bilan ifodalasak, u holda A x a = Aa hosil bo'ladi. Gametalar sofligi gipotezasi duragay individlar (geterozigota)larning jinsiy hujayralari sof, ya'ni mazkur juftning bittadan geniga ega bo'ladi, deb ta'kidlaydi. Buning ma'nosi shuki, Aa genotipi duragayda "A" dominant genli gameta bilan "a" retsessiv genli gameta teng sonda paydo bo'lib boradi. Xo'sh, bular qay tariqa bir-biri bilan qo'shilishi mumkin? Bunda 4 xil kombinatsiya bo'lish ehtimoli bor. Buni quyidagi sxema bilan ifodalash mumkin

P Aa x Aa

Gameta A — A

				Hosil bo'lgan gametalarni Pennet katakchalariga qo'yib
	A	a		kombinatsiyalarni yozib chiqsak, u holda bunday natijaga ega bo'linadi:
A	AA	Aa
a	Aa	aa

Shu kombinatsiya natijasida (AA; 2Aa; aa) hosil bo'ladi. Agar dominantlik to'liq bo'lmasa, duragaylar oraliq xarakterga ega bo'lsa, Aa irsiy tarkibidagi individlar irsiy strukturasi bilangina emas, balki ko'zga ko'rinarli (fenotipik belgilari bilan ham) gomozigota formalardan farq qiladi. Gametalarning qo'shilishi tabiatan tasodifiy bo'lgani holda umumiy natijasi qonuniydir. Bu o'rinda bir xilda gametalar uchrashuvi ehtimolining katta soni bilan ifodalanadigan statistik qonuniyat ko'zga tashlanadi. Turli gametalar uchrashuvining bir xildagi ehtimoli bilan belgilanadigan statistik qonunlari jumlasiga yuqorida keltirilgan ajralish qonuni kiradi.

Monoduragay chatishtirishda 3 : 1 nisbati (dominantlik to'la bo'lgan holda) yoki 1:2:1 nisbatni (dominantlik chala bo'lgani holda) statistik hodisalarga asoslangan qonuniyat deb qarash kerak.