Genetika akadem ik litsey o ‘quvchilari uchun darslik

Kasalliklarning HLA-genlari bilan bog‘lanishi (J.D osse bo‘yicha, 1980)
Kasalliklar
Chastota
HLA
kasalliklar
nazorat
nisbiy xatar
Xodjikin kasalligi
A1
40
32,0
1,4
Infeksion artritlar
V27
60
10,0
18,0
Buyrak usti bezi tug‘ma 
giperplaziyasi
V47
9
0,6
15,4
Ankilozlashtiruvchi
spondilit
V27
90
9,4
87,4
Reyter kasalligi
V27
79
9,4
37,0
O‘tkir iridotsiklit
V27
52
9,4
10,4
Tireoidit
V35
70
14,6
13,7
Psoriaz
Cw 6
87
33,1
13,3
Gerpetiform dermatit
D/DR3
85
26,3
15,4
Sik sindromi
D/DR3
78
26,3
9,7
Addison idiopatik 
kasalligi
D/DR3
69
26,3
6,3
Greyves kasalligi
D/DR3
57
26,3
3,7
Insulinga bog‘liq diabet
D/DR3
56
28,2
3,3
D/DR4
75
32,2
6,4
D/DR2
10
30,5
0,2
Gravis miasteniyasi
D/DR3
50
28,2
2,5
V8
47
24,6
2,7
Sistemali qizil volchanka
D/DR3
70
28,2
5,8
Idiopatik membrana 
nefropatiyasi
D/DR3
75
20,0
12,0
Skleroz
D/DR2
59
25,8
4,1
Ko‘rish nevriti
D/DR2
46
25,8
2,4
Gudpascher sindromi
D/DR2
88
32,0
15,9
Revmatoid artrit
D/DR4
50
19,4
4,2
Pemfigus
D/DR4
87
32,1
14,1
A nefropatiyasi
D/DR4
49
19,5
4,0
Xasimoto tireoiditi
D/DR5
19
6,9
3,2
Pernitsiozli anemiya
D/DR5
25
5,8
5,4
4—Genetika

---

98
Genetika
tik maqsadlarda, har xil irsiy kasalliklar nisbiy xatari foizini, ular- 
ning 
qanday 
kechishini 
aniqlashda 
keng 
foydalaniladi. 
Immunogenetika usuli antropologik tekshirishlarda odam popul- 
yatsiyalarining bir xilligi va polimorfizmini aniqlashda ham foy- 
dalaniladi. HLA sistemasi to ‘g‘risidagi m a’lumotlar Yevropa mam- 
lakatlari aholisini o ‘rganish natijasida olingan bo‘lib, umuman 
bahcha insoniyat populyatsiyalariga ham asosan to ‘g‘ri keladi. 
Lekin ayrim HLA-genlarning tarqalish chastotasi har xil etnik 
guruhlarda, populyatsiyalarda ancha farq qilishi mumkin. 
Yevropoid va mongoloidlarda har ikkita shaxsdan birida HLA-A2 
antigeni mavjud, ammo negroidlarda bu antigen 2 marta kamroq 
uchraydi. HLA-A3 har to ‘rtta yevropoiddan bittasida, mongoloid- 
larda esa 100 tadan bittasida uchraydi. HLA-A23, HLA-A30, 
HLA-B42, HLA-B58 faqat negroidlarda uchrashi, A24, AZZ, V52 
faqat mongoloidlarda, A1-V9 — faqat yevropoidlarda uchrashi 
to ‘g‘risida m a’lumotlar bor 
(18-jadval).
Hozirgi paytda HLA sistemasidan tashqari har xil qon guruh- 
lari sistemalari bilan ham irsiy kasalliklar orasida assotsiatsiyalar 
(bog‘lanishlar) borligi aniqlanmoqda. Bu esa irsiy kasalliklarning 
irsiylanishi, diagnostikasi va profilaktikasini tushuntirish va to ‘g‘ri 
yo‘lga qo‘yishda katta ahamiyatga egadir. Xd qon guruhi bilan 
Shereshevskiy-Terner va Klaynfelter sindromlari orasida, AVO sis­
temasi bilan oshqozon-ichak trakti kasalliklari (yara, yomon sifatli 
o ‘sma) orasida, AVO sistemasi bilan lepra orasida assotsiatsiyalar 
mavjudligi aniqlangan.
Biokimyoviy usullar. Bu usullardan moddalar almashinuvining 
buzilishlariga olib keladigan kasalliklarni aniqlashda keng foy- 
dalaniladi. Bunday kasalliklar