Gegel estetika

Download 0,54 Mb.

1 2 3 4

Bog'liq
Эстетика

ESTETIKA (yunoncha aisthetikos - hissiy idrok, sezgi) – 1) voqyelikni hissiy ta'sirchan, emotsional o‘zlashtirish; 2) estetik faoliyat qonuniyatlari to‘g‘risidagi fan, nafosatshunoslik. Estetikaga oid dastlabki ta'limotlar miloddan avvalgi 2-3 ming yil muqaddam Qadimgi Misr, Hindiston, Xitoyda vujudga kelib, Qadimgi Yunonistonda Aflotun, Arastu, rimlik Lukretsiy, Goratsiy singari mutafakkirlarning asarlarida har tomonlama rivojlandi. O‘rta asrlarda Yaqin Sharq va Markaziy Osiyoda ham o‘ziga xos estetik g‘oyalar vu-judga keldi. Nizomiy, Sa'diy, Yusuf Xos Hojib, Navoiy, Behzod kabi san'atkorlar ijodida go‘zallik va ezgulikning uyg‘unligini tarannum etuvchi estetik tasavvurlar tarkib topdi. Shuningdek, tasavvufona qarashlar keng yoyildi.

O‘rta asrlar Yevropasida "ilohiy go‘zallik" (Avreliy Avgustin, Foma Akvinskiy) haqidagi tasavvurlar keng yoyildi. Uyg‘onish davri arboblari (Leonardo da Vinchi, L.Alberti, M.Monten, V.Shekspir, M.Servantes) tabiat bilan jamiyat mohiyatan go‘zaldir, san'atkor esa, tabiat va insonning go‘zalligini kuylashi kerak, degan estetik tamoyilni qo‘llab-quvvatladilar. Nemis mutafakkirlaridan Lessing, Gerder, shuningdek, Gyote, Shiller san'atda haqqoniylik g‘oyasini ilgari surdilar; Kant, Fixte, Shelling, Gegel kabi donishmandlar estetik tafakkur taraqqiyotiga samarali hissa qo‘shdilar. Chunonchi, Gegel estetika predmeti nafis san'atdagi go‘zallikdan iboratdir, degan g‘oyani ilgari surdi. XVIII asr o‘rtalarida nemis ma'rifatparvari Aleksandr Gotlib Baumgarten (1714-1762) "Poetik asarga doir ba'zi masalalar xususida falsafiy mulohazalar" (1735) asarida estetikani alohida fan deb hisobladi va uning san'atda yorqin namoyon bo‘lishini ko’rsatdi.

1 2 3 4