Gazning zichligi. Gazning issiqlik berish qobiliyati

E, E-, E3 E0

Bunda, = E{) —
A
absolyut qora

jismning nur tarqatish qobiliyati.

Jismning nurlash xususiyatining nur yutish qobiliyatiga nisbati jism tabiatiga bog'liq emas va barcha jismlar uchun harorat funksiyasidir; jismning nur chiqarish qobiliyati absolyut qora jismning s h u ^ E haroratdagi nur chiqarish qobiliyatiga teng.

O'zaro parallel joylashgan tekis yuzali kulrang 1 va absolyut qora 2 jismlar orasidagi
12,2- rasm.

nurlanish issiqlik almashinishni ko'rib chiqamiz ( 12.2- rasm). Kulrang va qora jismlar muvofrq holda T, va TQ haroratlarga ega. Jismlar nurlanish energiyalari E0 va £teng, yutilish koeffitsiyentlari A va A 0 1 ga teng. Kulrang jismdan qora jismga uzatilayotgan natijaviy issiqlik oqimi zichligi:
EH= E - A E 0. (12.12)
Nuriy issiqlik almashinishda ishtirok etuvchi jismlar haroratlari tenglashganda ( T = T Q), E = 0 va shunga ko'ra E=AEV Bundan:
A = E / E 0 (12.13)
(12.9) tenglikni e’tiborga olib:
^{s — A.} (12.14)
Kirxgof qonunidan kelib chiqadiki, jismning qoralik darajasi issiqlik dinamik muvozanat holatida uning yutish koeffitsiyentiga teng. Kulrang jism yutish koeffitsiyenti tushayotgan nur to'lqin uzunligiga bog'liq emas, ya’ni kulrang jism uchun Kirxgof qonuni nur tarqatuvchi va issiqlik qabul qiluvchi har xil haroratlarga ega bo'lganda o'rinli.
Lambert qonuni. Qora jism chiqarayotgan nurlanish energiyasi tarqalishining nur yo'nalishining jism yuzasiga nisbatan bog'liqligining aniqlanishi Lambert qonuni nomi bilan ataladi. Maksimal nurlanish E p yuzaga tushirilgan normal yo'nalishda bo'ladi. Boshqa yo'nalishlarda nurlanish kamroq va ushbu formula bilan aniqlanadi:
dE
Ep • cos
dQ. (12.15) Bunda E ning qiymati (12.10) formuladan aniqlanadi.


175

1 2 .2 . Jism lar o rasida nurlanish issiqlik alm ashinish va uning jadalligini o 'zg artirish usullari

Umumiy ma’lumotlar. Kulrang shaffof bo'lmagan, cheksiz tekis yuzalar bir-biriga qaragan jismlar orasidagi nurlanishi issiqlik almashinishni ko'rib chiqamiz. Hisobni yuzaning birlik maydoni (lm 2) ga nisbatan olib boramiz. Birinchi jismning ikkinchi jismga berayotgan xususiy nurlanishi energiyasini E v ikkinchi jismning birinchi jismga berayotgan xususiy nurlanishi energiyasini Ег bilan belgilaymiz. Jismlar orasidagi o'zaro nurlanish va yutilish ko'p karrali cheksiz amalga oshadi (12.3- rasm). Bu masalani yechishda natijaviy nurlanish oqimi zichligi tushunchasi qo'llaniladi. Har bir jism to'iiq samarali nurlanish — muvofiq holda Е ^ , va 2 bilan tavsif­ lanadi.

E_{cam I}. = £,₁+(₄1 - A _V. y E _Cr_A,u_Mv₂ ^(12.16)
^ 2 = Е 2 + ( 1 - А 2У Е самг (12.17)
Bunda: A x va A2 — birinchi va ikkinchi jism yutish koeffitsiyenti; (1—A,)-£com2va (1—A2)'E caml kattaliklar birinchi va ikkinchi jismlar- ning cheksiz qaytargan nur oqimlari yig'indisi.
Natijaviy nurlanish oqimi zichligi:
Я^г = Есая2. (12.18)
(12.16) va (12.17) tenglamalami hisobga olib, topamiz:
A2Ei - Aj E2
^{fli.2 =} Ai + An At ' A") ^(12.19)
Ma’lumki, E = e- C A T / 100)4va e = A; Bundan:
41,2= ( l / £i+ l / £2 'l) - 1 • С0[(Г1/100)4-(7’2/
100)4]=
^{= £} _kcl ■С0[(Г2/ЮО)4] ^(12.20)
i-A2)(i-A,)Az Bunda: fkel = ( l / ^ + l / f j - l ) 1 — jismlar tizimining keltirilgan qoralik darajasi.
Amaliyotda tez-tez uchraydigan hollarda bir jism issiqlik almashinish sirti ikkinchi yopiq sirt ichida yotadi (masa­

12.3- rasm
lan, ferma binosi ichidagi hayvonlar).


176

1. 
   sirtdan 2- sirtga natijaviy nurlanish oqimi bu holda ushbu ifodadan aniqlanadi:
   

Qx.2 = ^ • а д к т у ш о ) 4]-
- (Г/ЮО)4]. (12.21)
Bunda: ^ = \ / [ \ / s x4 F J F 2) { \ / e 2- \ \ ,
Fl va F2 — jismlar sirtlarining yuzalari.
Fazoda ixtiyoriy joylashgan ikki jism orasidagi nurlanish issiqlik almashinish holatini ko'rib chiqamiz (12.4- rasm). Lambert qonuniga ko'ra birinchi jism sirtidagi elementar maydon d Fx dan ikkinchi jism sirtidagi elementar maydon dAj ga nurlanish oqimi tushadi:
d 2Q U2= ( E j 7 t ) c o ^ xd ^ d F v ( 12.22) / |jf j
Xuddi shunga o'xshash dF2 maydon- ^ 7777^щ т \
chadan d Fi maydonchaga tushadigan nurla- F 1
nish oqimi: 12.4- rasm. J2 .4 . rasm. d 2Ql-+1= ( E 2/n)cos
1dQ 2dF2. (12.23)
Jismlar joylashish burchaklari qiymatlarini quyidagi tengla-
malardan topamiz:
d Q = JFjCos^/r2; d Q = d Fposcp Jr1.
Bunda: r — maydonchalar orasidagi masofa. Jismlar orasidagi natijaviy nurlanish oqimi:
^<2.2= ^ О м - ^ Г [{Ег Е2) / { ^ ) ] с о ^ хс о ^ Ғ ^ Ғ 2. (12.24) Integrallab olamiz:
Q1.2 = s * f,q .[( 7 i/1 0 0 ) 4 - ( Г 2/1 0 0 ) 4] J J cos
^ 2 dFidF2 ( 1 2 .2 5 )
-A A2 КГ

yoki:


f t .2 = ^/C ,,^ i2[(71/100)4 - (Г2/100)4]. (12.26)

Bunda: Pi 2 = 4г J f c°—-- °s
— nurlanish koeffitsiyenti.