|
I q - q i e K' ' n
Tenglikdan ko'rinib turibdiki, koeffitsiyent e ning qiymati birdan katta. Agar issiqlik nasosi Karno (teskari) sikli bo'yicha ishlasa:
Я T2
£ = т ф \ - <7-8>
Tushunarliroq bo'lishi uchun misol keltiramiz; daryo suvi
+7°C (280 K), xonalarni isitish uchun esa +70°C (343 K) li suv kerak bo'lsa:
£ = T2 343 = 5,4 (7.9)
Г2 -71 343-280
yoki
q = s • £ = 5,4 • £.
Ya’ni, qurilma (nasos) o'zini aylantirishga sarflanadigan ishga qaraganda 5,4 marta ko'proq issiqlik beradi.
Nazorat savollari va topshiriqlar
Sovitish qurilmalari va issiqlik nasoslarining aniqlanishlarini keltiring. Ulaming umumiy va farq qiluvchi xususiyatlarini keltiring.
Kompression sovitkich qurilmasi prinsipial sxemasini tasvirlang va uni Ts diagrammasida tahlil qiling.
Absorbsion sovitkich qurilmasi sxemasini tasvirlang va uni kompression sovitkich mashinalari bilan solishtirib, afzalliklari va kamchiliklarini ayting.
Issiqlik nasosining qo ‘llanilish sohalarini gapirib bering va farq qiluvchi xususiyatlarini ко ‘rsating. Issiqlik nasosi sxemasini keltiring.
Sovitkich qurilmasi va issiqlik nasosi uchun issiqlikdan qayta foyda lanish koeffitsiyentini ifodalang. Ulami taqqoslab, tahlil qiling.
IKKINCHI QISM .
ISSIQLIK UZATILISH NAZARIYASI ASOSLARI
VIII BOB.
ASOSIY TUSHUNCHALAR
8 .1 . Fazoda issiqlik tarq a lish usullari
Tabiatdagi barcha fizik jismlar va issiqlik dinamik tizimlar har xil haroratlarga ega bo'lsa, issiqlik energiyasi issiqroq jismdan sovuqroq jismga o'tadi, ya’ni issiqlik almashinishi sodir bo'ladi.
Jism ichidagi issiqroq zarralardan sovuqroq zarralarga yoki har xil haroratli jismlar orasida issiqlik energiyasining tarqalish hodisasini issiqlik almashinish deyiladi.
Issiqlik almashinish hodisasi sanoatdagi har turli texnologik jarayonlarda, qishloq xo‘jaligida mahsulot quritish, yem tayyorlash, sut isitish va hokazo, odamlaming turmushida (xonalarni isitish, ovqat tayyorlash, sovitkichlar va hokazo) keng qo‘llaniladi.
Jismlar issiqlik energiyasi uzatilishida bir-biriga tegishi yoki tegmasliklari mumkin. Jismlar bir-biriga tegishi natijasida issiqlik almashinishi ikki xil usulda: issiqlik o‘tkazuvchanlik yoki konveksiya orqali sodir bo‘ladi.
Issiqlik o 'tkazuvchanlik deb, jism ichidagi zarralaming o‘zaro bir-biriga tegishli yoki jismlaming bir-biriga tegishi natijasida issiqlikning uzatilish hodisasiga aytiladi. Bu hodisa jism zarralarining orasida haroratlar farqi bo'lganligi uchun sodir bo'ladi. Qattiq jismlarda bu hodisa erkin elektronlaming o'zaro ta’siri natijasida, gazlarda atom va molekulalarning diffuziyasi hisobiga, suyuqliklarda esa elastik to'l- qinlar hisobiga sodir bo'ladi.
Konveksiya deb, suyuqlik va gazlarda zarralaming shu muhit ichida aralashuvi natijasida issiqlik almashinish hodisasiga aytiladi. Bu zarralaming haroratlari bir xil bo'lmaganligi uchun ular o'zaro to'qnashishi natijasida issiqlik almashinishi sodir bo'ladi. Zarralaming bir-biriga tegishi natijasida issiqlik almashganligi uchun konvektiv issiqlik almashinish issiqlik o'tkazuvchanlik bilan birga bo'ladi.
Harakatdagi muhit (gaz, suyuqlik) bilan idish devori orasidagi issiqlik uzatilishiga issiqlik berish deyiladi.
Bir jismdan ikkinchi jismga issiqlikning elektromagnit to'lqin- lari orqali uzatilishini — nurlanish b ilan issiq lik alm ashinish deyiladi.
125
Bunda 2 marta almashinish bo'ladi: awal issiqlik energiyasi elektro-magnit tebranishlari energiyasiga o'tadi, boshqa jismga tushgandan keyin toiqin energiyasi yana issiqlik energiyasiga aylanadi.
Uchala issiqlik almashinish usullarining yig'indisi murakkab issiqlik almashinish deyiladi.
8 .2 . Asosiy aniqliklar
Issiqlik ko'chishi (uzatilishi) har qanday fizik hodisa singari, fazoda va vaqt birligida sodir bo'ladi, shuning uchun harorat u yoki bu muhitda umumiy holatda ko'rilayotgan nuqta koordinatalariga va vaqtga bog'liq t= t ( x ,y ,z ,x). Fazoda haroratning oniy qiymatlarining yig'indisi harorat maydoni deyiladi. Agar harorat maydoni vaqt birligida o'zgarmasa, statsionar harorat maydoni deyiladi, aks holda, agar o'zgarsa nostatsionar harorat m aydoni deyiladi. Statsionar harorat maydoniga to'g'ri keladigan issiqlikning tartibli maydoni turg'un deyiladi, nostatsionar harorat maydoniga to'g'ri keladigan issiqlikning tartibli maydoni turgfunsiz deyiladi. Agar harorat bir koordinata o'qi bo'ylab o'zgarsa, harorat maydonini bir o'lchamli, agar ikki koordinata o'qi bo'yicha bo'lsa, ikki o'lchamli, uch koor dinata o'qi bo'yicha bo'lsa, uch o'lchamli deyiladi. Harorat maydonlari bir turli va turlimas harorat maydonlariga ajratiladi. Birinchi holda harorat maydonlarining hamma nuqtalarida vaqtning har daqiqasida haroratlar bir xil, ikkinchi holda bir xil emas .
Bir turli bo'lmagan harorat maydonida bir xil harorat ko'rsatkichli
nuqtalami ajratish mumkin. Bu nuqtalar izotermik sirtni hosil qiladi. Bir turli bo'lmagan harorat maydonida issiqlik ko'chishi (uzatilishi) yuqorida (8. 1) keltirilgan issiqlik tarqalish mexanizmlaridan (issiqlik o'tkazuvchanlik, konveksiya, nurlanish) biri yoki bir nechtasi yordamida amalga oshishi mumkin. Ixtiyoriy yuzadan vaqt birligida o'tayotgan issiqlik miqdori issiqlik oqim i Q deyiladi. Issiqlik ko'chishi jadalligi issiqlik oqimining yuzaviy zichligi bilan tavsiflanadi, issiqlik oqimi zichligi oqimning yuza bo'yicha tekis taqsimlanishini bildiradi:
q= Q /F , Wt/m2. (8.1)
Bunda: F — Q issiqlik oqimi o'tayotgan yuza maydoni.
Ma’lum joydagi (lokal) va yuza F bo'yicha o'rtacha issiqlik oqimi zichliklari mavjud. Ular orasidagi bog'lanish quyidagicha:
q = - j \g,d F Bunda: ^ va q — lokal va F yuza bo'yicha o'rtacha
Do'stlaringiz bilan baham: |
