O‘quv mashg’ulotining maqsadi: Yog‘larning xususiyatlarini namoyon qiluvchi tajribalarni bajarish

Laboratoriya ishi.
O‘quv mashg’ulotining maqsadi:Yog‘larning xususiyatlarini namoyon qiluvchi tajribalarni bajarish.
Reaktiv va materialllar: kaliy gidrosulfat kristallari,spirt lampasi,efir,petroley efir,etanol,uglerod tetraxlorid,aseton,o‘simlik moyi,probirkalar va pipetkalar,5%li o’yuvchi kaliy eritmasi,sovun eritmasi,oqsil eritmasi,distillangan suv,qattiq yog‘,xloroform yoki efir,bromli suv.
1-tajriba.Yog‘larning sovunlanishi.
Chinni kosachaga 2ml paxta moyi solib,ustiga o‘yuvchi natriy eritmasidan 40ml quyiladi va aralashtirib turib asbestlangan to’r ustida qizdiriladi.Qizdirish vaqti -vaqti bilan suv qo‘shilgan holda yog’ to‘liq gidrolizlanguncha davom ettiriladi.Gidroliz reaksiyasining tamom bo’lganligini bilish uchun gidrolizatning 1 tomchisi 1-2 ml suvga qo‘yiladi.Gidrolizat batamom erisa,sovunlanish jarayoni tugagan bo’ladi.Reaksiya tamom bo‘gach ,aralashma sovitiladi va unga aralashtirilib turib osh tuzining to’yingan eritmasidan 20 ml qo‘shiladi.Hosil bo’lgan sovun qattiq holatda eritma betiga qalqib chiqadi.Uni doka orasiga olinib siqiladi va keyingi tajribalar uchun saqlab olinadi.
2-tajriba.Yog‘ kislotalarida erimaydigan kalsiyli tuzlar hosil qilish.
Probirkaga sovun eritmasidan 2 ml va 1 ml kalsiy xlorid eritmasidan soling.Aralashmani chayqating,oq cho‘kma tushadi.Yog’ kislotalarning kalsiyli tuzi suvda erimaydi.Qattiq suvda kir yuvilganda, kalsiyli sovun hosil bo‘ladi:
2C17H35COOHNa+CaCl2---(C17H35COO)2Ca+2NaCl
3-tajriba:Yog‘larda glitserin qoldig’ini aniqlash reaksiyasi.
Probirkaga 1 gr kaliy gidrosulfat soling va unga o‘xshash o’simlik moyidan 1-2 tomchi qo‘shiladi.Aralashma qizdirilib,bunda bo’g‘uvchi hidli shilliq pardaga ta’sir qiluvchi akrolein hosil bo‘ladi.
4-tajriba.Moylarga kaliy permanganat ta‘siri.
Probirkaga biror o‘simlik moyidan 1 ml quyiladi,unga natriy karbonatning 2n eritmasidan 1,0 ml va kaliy permanganatning 0,2 n eritmasidan 1,0 ml quyiladi.keyin kuchli chayqatiladi..Kaliy permanganat eritmasi rangsizlanadi.
5-Tajriba.O‘simlik moyining turli erituvchilarda erishi.
Reaktivlar:paxta moyi,etil,efir,benzol,benzin,etil spirti.
Diametri 10sm bo‘lgan filtr qog’ozi olinadi va qalam yordamida diagonal chizib 4 ga bo‘linib ,har bir chorakda bir tomchidan paxta moyi tomiziladi va moy dog’ hosil qilinadi.Birinchi chorakdagi dog‘ markaziga pipetkadan tomchilatib efir qo’shiladi.Ikkinchi va uchinchi choraklardagi dog‘ markaziga pipetkalardan benzin va benzol tomiziladi.Uchala holatda ham erituvchilar uchib ketgandan so’ng kattalashgan halqalar chetiga moy joylashib qoladi.Efir,benzin va benzol yog‘lar va moylar uchun yaxshi erituvchilar bo’lib,paxta moyni qog‘ozdan ekstraksiya qiladi.To’rtinchi chorakdagi dog‘ markaziga etil spirt pipetkadan tomchilatib qo’shiladi.Bu holda spirt uchib ketgach,moyli dog‘ o’zgarishsiz qoladi,ya‘ni moyning spirtda yomon erishi namoyon bo’ladi.
Savollar
1.O‘simlik moylari tarkibidagi to’yinmagan karbon kislotalar murakkab efirlari bo‘lganligi uchun ular qaysi turi reaksiyaga uchratilsa qattiq yog’ hosil bo‘ladi?
2.Yog‘larni parchalash natijasida nimalar olinadi?
3.Yog‘lar qanday erituvchilarda eriydi?
4.Yog‘lar necha guruhga bo’linadi?
Javoblar.
1.O‘simlik moylari tarkibidagi to’yinmagan kislotalarni gidrogenlash reaksiyasiga uchratilsa qattiq yog‘ hosil bo’ladi.ya‘ni margarin olinadi.
2.Glitserin va sovun
3.Benzin va tetraxlormetanda eriydi
4.Yog‘lar 3guruhga bo’linadi:yog‘lar, neft yog’lari,efir yog‘lari.