Gazlarning solishtirma issiqlik sig`imlari nisbatini Klemon –dezorma usuli bilan aniqlash. Ishning maqsadi

3.
Agar C jumrak yopilib,ballondagi havo harorati atrofadagi haroratgach a oshirilsa, uning 
bosimi
p
2
=p
0
+h
2
ega bo’ladi, hajmi esa V
2
bo’ladi. (h
2
- qo’shimcha bosim ) 
1 va 3 holatlarda havo harorati o’zgarmaydi, shuning uchun Boyl-Mariott qonuni qo’llash 
mumkin:
)
(
)
(
2
0
2
1
0
1
h
p
V
h
p
V



yoki
1
0
2
0
2
1
h
p
h
p
V
V



(7) 
1va 2 holatlarda havo adibatik kengayadi, bunda puason qonunini yozish o’rinli bo’ladi:
havo adiabitik kengayadi. Bu o`zgarish Puasson tenglamasi bo`yicha ro`y beradi:



2

0
1
1
0
)
(
V
p
V
h
p



yoki
1

0
0
2
1
h
p
p
V
V









(8) 
Ifodalarni solishtirib, 











1
0
2
0
1
0
0
h
p
h
p
h
p
p
ni hosil qilamiz.Bu ifodani logarifmlab, γ ni 
aniqlaymiz.
)
lg(
)
lg(
)
lg(
lg
1
0
2
0
1
0
0
h
p
h
p
h
p
p







 
p
0 
, p
0
+h
1
va 
p
0
+h
2 
bosimlar bir –birida 
juda kam farq qilgani uchun logarifmlarni o’z qiymatlari bilan almashtirish mumkin:
 
2
1
1
h
h
h




(9)
 

Ishni bajarish tartibi. 
1.
C
va D jumraklar ochiladi, manometrdagi ustunlar farqi bir xil bo`ladi.
1.
C 
jumrak yopiq xolda, nasos bilan manometrdagi ustunlar farqi 20 – 25 sm bo`lganga qadar 
havo damlanadi. 
2.
D
jumrak yopiladi va manometrdagi suyuqlik ustuni bir oz pasayib, naychalardagi suyuqlik 
farqi h
1
o`lchanadi. 
3.
C
jumrakni tezda ochib va idishdagi havoni tashqariga chiqaramiz havo butunlay chiqib 
bo`lmasdan 
C 
jumrakni yopamiz. Manometr naychalaridagi suyuqlik ustunining farqi h
2
o`lchanadi. 

---

Aim.uz 
4.
Tajribani eng kamida 3 marta takrorlab, chiqqan natijalarni o`rtacha qiymati olinadi, 

-ni
aniqlashdagi absolyut va nisbiy xatoliklar hisoblanadi. 
5.
%
100
0
0






ifodadan tajribada yo’l qo’yilgan nisbiy xatolik hisoblanadi.Bu yerda 

-
tajriba natijasida aniqlangan o’rtacha qiymat
0

- esa (6) ifodadan aniqlangan qiymat.
Olingan natijalar quyidagi jadvalga yoziladi. 
№ 
h
1
(sm)
h
2
(sm) 



(100%) 
1 
2 
3 
… 
o’rt.
 
 
Mavzuni mustaxkamlash uchun sinov savolari. 
 
1.
Solishtirma issiqlik sig`imi nima? 
2.
Gaz adiabatik kengayganda uning ichki energiyasi qanday o`zgaradi? 
3.
С
р
 
va 
С
v
 
ni tushuntiring va nima uchun 
С
р
> Cv
? 
4.
Adiabatik jarayon nima va tenglamasini yozing. 
5.
Nima uchun qurilmada simobli emas, balki suvli manometrdan foydalaniladi. 
 

---

Aim.uz