Gaz va tabiiy gazlar

Karbonat angidrid 

 

Karbonat  angidrid  gazi  suvda  eriganida  karbonat  kislota  hosil  qiladi. 

Karbonat  kislota  ko‘pgina  metallar  bilan  aholida  moddalar  –  karbonatlar 

hosil  qiladi.  Bularning  ichida  ko‘pchilikka  ma’lum  bo‘lgan  soda  –  natriy 

karbonat  ham  karbonatlar  jumlasidan.  Karbonat  kislotaning  boshqa  turi  – 

kalsiy  karbonat  tabiatda  uch  xil  turda  ko‘p  miqdorda  uchraydi.  Bu  bo‘r, 

ohaktosh  va  marmardir.  Bu  jinslar  yer  qobig‘ida  juda  chuqur  qalin  qatlam 

bo‘lib joylashgan va yer qa’ri issiqligi bu karbonatlarni parchalab, karbonat 

angidrid  gazi  hosil  qiladi.  Karbonat  angidrid  gazi  yer  qobig‘idagi  yoriqlar, 

vulkanlar  og‘zi  orqali  atmosferaga  chiqadi.  Odamlar  va  hayvonlar  nafas 

chiqarganda, yonish va chirish jarayonida karbonat angidrid gazi ajraladi. Bu 

jarayonlar  natijasida  atmosferaga  milliard  tonnalab  karbonat  angidrid  gazi 

chiqadi, lekin havoda bu gazning nisbatan ozgina qismigina saqlanib qoladi. 

Biz  uchun  bu  yaxshi,  chunki  karbonat  angidrid  gazi  zaharli.  Agar 

havoda uning miqdori bir oz (1,5-3 foiz) ko‘paysa ham kishilar zaharlanishi 

mumkin.  Bunda  kishida  bosh  og‘rig‘i,  bosh  aylanishi  va  ko‘ngil  aynishi 

paydo bo‘lishi mumkin. 6 foizdan oshib ketsa, kishi ish qobiliyatini yo‘qotadi 

va hayoti xavf ostida qoladi. 

Yashil  o‘simliklar  bizni  bunday  og‘ir  qayg‘udan  saqlaydi,  chunki 

karbonat  angidrid  gazi  o‘simliklarning  asosiy  ozuqasidir.  O‘simlik  barglari 

karbonat angidrid gazini yutadi va uglerod atomi hamda boshqa moddalardan 

o‘simlik uchun zarur bo‘lgan uglevodlar yaratadi. Bu o‘simliklarni esa odam 

va hayvonlar iste’mol qiladi. 

---

 

19 

Mana  endi  ma’lum  bo‘ldiki,  karbonat  angidrid  gazisiz  ham  yashash 

mumkin  ekan.  Yerdagi  hayotning  normal  kechishi  uchun  karbonat  angidrid 

gazi albatta zarur.