Gaz va tabiiy gazlar



Download 354,66 Kb.
Pdf ko'rish
bet18/26
Sana29.08.2021
Hajmi354,66 Kb.
#159397
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   26
Bog'liq
kimyoviy matnlar ustida ishlash

 

8-topshiriq. Predmetning belgisini ifodalovchi so‘zlarga diqqat qiling. 

 

 



Kristallar 

 

“Kristallos”  so‘zi  yunonchadan  tarjimada  “muz”  degan  ma’noni 



anglatadi.  Deyarli  barcha  toshlar,  tog‘  jinslari  kristallardan  tashkil  topgan. 

Metall  rudalari  va  shu  rudalardan  eritib  olinadigan  metallarning  o‘zi  ham, 




 

20 


tuz, achchiqtosh, qand, novvot va atrofimizdagi boshqa ko‘plab narsalar ham 

kristall  moddalardir.  Kristallar  orasida  eng  ko‘rkamlari  –  qimmatbaho 

toshlardir. 

Kristallar alohida xossalarga ega bo‘lib, bu xossalar faqat ular qanday 

atomlardan  tashkil  topganligiga  emas,  balki  bu  atomlar  qanday 

joylashganligiga  ham  bog‘liqdir.  Poliklinikada  bemorlarni  tekshiradigan 

rentgen  nurlari  kristallarning  ichki  olamga  nazar  solish  imkonini  berdi. 

Ma’lum  bo‘lishicha,  kristallidagi  har  bir  atom  muayyan  sonli  qo‘shni  bilan 

o‘zaro bog‘langan va bu atomlar ham muayyan tartibda joylashgan. Har bir 

kristall uchun ana shu son va tartib har vaqt doimiydir.  

Har  bir  moddaning  o‘ziga  xos  kristall  shakli  mavjud.  Shunday  bir 

tajriba  o‘tkazing.  Shisha  bankadagi  qaynoq  suvda  shuncha  miqdorda  tuz 

eritingki,  bu  tuz  erishdan  to‘xtaydigan  darajada  bo‘lsin.  Ingichka  ipak 

tolasiga yirikroq tuz krisatallini yelim bilan bog‘lang. Eritma soviganida shu 

kristallni  bankaga  tushirib  qo‘ying.  Bir  necha  kundan  keyin  ana  shu 

kristallning  kattalashganini  ko‘rasiz.  Ipak  tolasida  hatto  ko‘rkam  kristallar 

tizmasi  paydo  bo‘lishi  mumkin.  Bu  tajribani  necha  bor  takrorlamang, 

ularning shakli bir xil bo‘laveradi.  

Biroq ayrim moddalar bir emas, balki qat’iy muayyan tarzda ikki, uch 

va  undan  ortiq  kristall  shakllarga  ega  bo‘ladi.  Masalan,  uglerod  xuddi 

shunday.  Uning  atomlari  qanday  joylashganligiga  bog‘liq  ravishda,  nafis, 

shaffof, dunyodagi eng qattiq tosh - olmos, yoxud  qalamda ko‘rganingizdek 

kulrang-qoramtir yumshoq oddiy grafit bo‘lishi mumkin. 

Kristallar  tabiatda  har  xil  kattalikda  uchraydi.  Tog‘  billurining    bir 

necha  yuz  kilogramm  keladigan  kristallardan  tortib,  olmosning  juda  kichik 

zarralari kabi kristallar ma’lum. 

Kristallardan 

ko‘plab 


zarur 

buyumlar 

yasaladi. 

Masalan, 

yarimo‘tkazgich  kristallar  elektronika  va  radiotexnikada  qo‘llanilyapti. 

Soatlardagi  toshlar  ham  kristallardir.  Kristallar  yana  ko‘pgina  boshqa  

sohalarda ham ishlatiladi. 

 

1-topshiriq.  Matnni  o‘qing.  tayanch  so‘z  va  so‘z  birikmalarini  eslab  qoling: 

kristall, tog‘ jinslari, tuz, achchiqtosh, qand, qimmatbaho toshlar, tosh-olmos, 

grafit, tog‘ billuri. 




Download 354,66 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   26




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish