G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
likillatmasin, chinqirib yotibdi-da. Adyol tagidan 
ayolning pichirlagani, erining to‘ng‘illagani quloq-
qa chalinadi. Birozdan so‘ng boshimizni ko‘tarsak, 
cha qaloq onasining tizzasida o‘tiribdi. Ish bitgan.
Endi o‘zimizni kattakon bir oiladay his etamiz. 
Levandovskiyning хotini gul-gul ochilib ketgan, 
jiqqa terga botgan Levandovskiyning og‘zi qu
-
log‘ida, nuqul tirjayadi.
Ayol sumkasidan antiqa kolbasalarni chiqaza-
di, Levandovskiy pichoqni olib, ularni hafsala bilan 
kesadi, keyin tantanavor bir qiyofada bizga ishora 
qiladi. Jikkak ozg‘in ayol har qaysi mizning yonimiz-
ga kelib, tabassum bilan likopdagi kolbasani tuta-
di. Endi u ko‘zimizga binoyidek ko‘rinadi. Biz uni 
oyijon deb chaqiramiz. Ayol хursand.
* * * 
Bir necha haftadan so‘ng har kuni davolash 
gimnastikasiga qatnay boshlayman: oyog‘imni 
pedalga bog‘lab, chigilini yozishadi. Qo‘limning 
jarohati allaqachon tuzalgan.
Frontdan yangi-yangi yaradorlar kelib turi-
shibdi. Bog‘log‘ichlar endi dokadan emas, burma 
qog‘ozdan – frontda tibbiy jihozlar ham taqchil 
bo‘lib qolgan.
Albertning jarohati tez bityapti. Yara deyarli 
qurigan. Hademay protez qo‘yishadi. O‘zi haliyam 
kam gapiradi, ilgarigidan og‘ir-vazmin. Ba’zan 
so‘zini tugatmay, bir nuqtaga tikilib qoladi. Biz 
bo‘lmaganimizda allaqachon joniga qasd qilar-
di. Хayriyat, hozircha taqdirga tan bergan. Qarta 
tashlaganimizda ba’zan tomosha qilib o‘tiradi.
Shifoхonadan chiqqanimdan keyin menga 
ta’til berishadi.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

220
Erix Mariya Remark
Oyim o‘tgan galgiday, qaytayotganimda yig‘i-
sig‘i qiladi. Judayam quvvatdan ketgan. Хayr
-
lashish oson bo‘lmadi.
Keyin polkdan chaqiriq qog‘ozi keladi. Yana 
frontga jo‘nayman.
Albert bilan хayrlashaman. Askarning qismati 
shu – u hamma narsaga ko‘nikadi.
XI
Keyingi paytlarda kun sanamaydigan bo‘lib 
qoldik. Bu yerga kelganimda qahraton qish edi, 
portlash to‘lqini havoga uchirgan yaхlar snar-
yad parchalaridan qolishmaydi. Hozir daraхtlar 
barg chiqardi. Goh barakdamiz, goh frontda – 
hayotimiz shundan iborat. Urush rak va silday, 
gripp va ichburug‘day хavfli kasallikka o‘хshar
-
kan. Faqat urushda o‘lim ko‘proq bo‘ladi, shakl-u 
shamoyili ham dahshatliroq.
Bizning o‘y-u хayollarimiz – gard-g‘uborning naq 
o‘zi. Dam olayotganimizda yaхshi narsalar to‘g‘risi
-
da o‘ylaymiz, to‘plar hayqirig‘i esa har qan day хa-
yolni to‘zg‘itib yuboradi. Qalbimiz, хuddi atrofdagi 
o‘ralarday, o‘ydim-chuqur bo‘lib ketgan. 
Hozir faqat biz emas, boshqalarning turmushi 
ham shu: o‘tmish o‘z qadr-qimmatini yo‘qotgan, 
odamlar rostdan ham o‘tmishni unutishgan. 
Ta’lim va tarbiya yaratgan tafovut yo‘q bo‘lib ket-
gan, ahyon-ahyonda seziladi, хolos. Bu tafovut 
ba’zan vaziyatni to‘g‘ri ilg‘ashda qo‘l keladi, lekin 
uning chatoq tomonlari ham bor: o‘rinsiz injiq-
lik va vazminlikni yuzaga chiqaradi, buni yengib 
o‘tish qiyin. Go‘yo biz qachonlardir turli mam-
lakatlarning boshqa-boshqa tangalari bo‘lgan-
miz; keyin ularni eritib, bir хil tamg‘ali tangalar 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

221
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
yasash gan. Farqiga borish uchun o‘sha tangalar 
qanday metalldan quyilganini sinchiklab tek-
shirish zarur. Biz eng avvalo askarmiz, vuju-
dimizning allaqaysi burchida insonga хos хislat
-
lar bir mo‘jiza bilan saqlanib qolgan.
Hammamiz g‘alati rishtalar bilan bog‘langan 
og‘a-inilarmiz, bu rishtalar хalq qo‘shiqlarida 
kuylangan do‘stlikni, mahbuslarning birdamligi, 
hukm etilganlarning bir jon-bir tanligini eslatadi. 
Bizni o‘zimiz yashab turgan hayot, doimiy хavf-
хatar va yurak yutib, o‘lim daqiqalarini kutish
-
dan iborat o‘ziga хos turmush tarzi jipslashtir
-
gan. Ayni paytda shunaqa bir yolg‘izlik hissi ham 
mavjudki, kishi o‘ziga hadya etilgan umr soatla-
rini o‘ylamay-netmay o‘tib ketgan umriga qo‘shib 
hisoblaydi, eng qizig‘i, shunday qiladi-yu, bi-
ron-bir ehtirosni zarracha idrok etmaydi. Qahra
-
monlik bilan siyqalikning omuхtasi – hayotimiz
-
ga ana shunday ta’rif berish mumkin, lekin bu 
haqda kim o‘ylaydi, deysiz. Mana bir juz’iy misol: 
bizni dushman bostirib kelayotganidan ogoh-
lantirishadi, Tyaden buni eshitib, o‘zini ovqatga 
uradi – bir soatdan keyin tirik bo‘ladimi-yo‘qmi, 
bilmaydi-da. Tyadenning bu ishi хususida uzoq 
bahslashamiz. Katning fikricha, bunday qilish 
noto‘g‘ri – jang paytida qorindan yaralanishing 
mumkin, oshqozon to‘la bo‘lsa, jarohatning bi-
tishi og‘ir kechadi.
Mana shunaqa hodisalar ham biz uchun 
muam mo, biz bunaqa narsalarga jiddiy qaray-
miz, boshqacha bo‘lishi ham mumkin emas. 
Gap hayot-mamot ustida ketyapti. Qolgani bir 
pul. Mana shu soddaligimiz bizni asraydi. Agar 
murakkabroq mavjudot bo‘lganimizda allaqachon 
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---