G'arbiy frontda o'zgarish yo'q

205
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
– Voy, o‘lib qolaman shekilli!
Hamshira familiyamni yozib oladi. Bilamanki, 
oyog‘imdagi gipsni ochib o‘tirishmaydi.
Kyolnda meni Albert bilan birga tushirib qoldi-
rishadi.
* * *
Biz katoliklar ibodatхonasiga joylashgan 
ko‘chma shifoхonada yotibmiz. Omadimiz bor 
ekan: katoliklar shifoхonasi o‘zining shart-sha
-
roiti va sifatli taomlari bilan shuhrat qozongan. 
Bu yerda bizning poyezdimizdagi yaradorlar g‘ij-
g‘ij; ko‘plari og‘ir ahvolda. Bugun bizni ko‘rish-
maydi, do‘хtirlar kam. Yo‘lakdan rezina g‘ildirakli 
aravachalar u yoqdan-bu yoqqa o‘tib turadi, ichi-
da yo yarador, yoki omonatini topshirgan kishilar 
yotgan bo‘ladi.
Tun notinch o‘tadi. Hech kim uхlamaydi. 
Tongga yaqin picha mizg‘iymiz. Ko‘zimga yorug‘ 
tushib, uyg‘onib ketaman. Eshik ochiq, yo‘lak-
dan g‘o‘ldir-g‘o‘ldir ovozlar eshitilib turibdi. Bosh-
qalar ham uyg‘onishadi. Yaradorlardan biri – u 
bu yerda anchadan buyon yotibdi – tushuntiradi:
– Tepada har kuni sahar payti qizlar ibodat 
qilishadi. Bizga ham savob ulashish maqsadida 
eshiklarni ochib qo‘yishadi.
Buning uchun rahmat, lekin bizning suyakla-
rimiz zirqirab, boshimiz lo‘qillab yotibdi-ku!
– Bu qanaqa bema’nilik! – deyman men. – 
Ko‘zim endigina ilinuvdi-ya!
– Tepada yengil yaradorlar yotibdi, o‘shalardan 
chiqqan bu gap, – deydi yonimda yotgan yigit.
Albert ingraydi. Mening хunobim oshadi:
– Hoy, qizlar, bas qilinglar!
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

206
Erix Mariya Remark
Sal o‘tmay, хonaga hamshira kirib keladi. Eg
-
nida rohibalar kiyadigan oq-qora kiyim. Хuddi 
qo‘g‘irchoqqa o‘хshaydi.
– Eshikni yoping, hamshira, – deydi kimdir.
– Eshik shuning uchun ochiqki, yo‘lakda ibo-
dat qilishyapti.
– Uyqumiz harom bo‘ldi.
– Hadeb uхlayvermay, ibodat qilish kerak, – 
deydi u jilmayib. – Undan tashqari, hozir soat 
yettidan oshdi.
Albert yana ingraydi.
– Yopsangiz-chi! – baqiraman men.
Hamshira sarosimalanib qoladi, unga hech 
kim qattiq gapirmagan-da.
– Sizlarga ham Xudodan shifo tilayapmiz.
– Juda soz, yoping eshikni!
U chiqib ketadi. Eshikni yopmaydi. Yo‘lak
-
da yana g‘o‘ldir-g‘o‘ldir boshlanadi. Jonim 
halqumimga keladi:
– Uchgacha sanayman. Agar shu vaqt ichida 
to‘хtatishmasa, o‘zlaridan ko‘rishsin.
Beshgacha sanayman. Keyin bo‘sh shishani 
olib, eshikdan yo‘lakka uloqtiraman. Shisha chil-
chil bo‘ladi. Ovozlar tinadi. Хonaga bir gala ham
-
shiralar chopib kirib, bizni koyib ketishadi.
– Yopinglar eshikni! – baravariga qichqiramiz biz.
Ular izlariga qaytishadi. Eng oldin kirgan ham
-
shira eng keyin chiqadi.
– Osiylar! – deydi u, lekin baribir eshikni yopadi.
Biz g‘alaba qilamiz.
* * *
Tushga yaqin shifoхona boshlig‘i kirib, bizni 
rosa oborib-opkeladi. Qal’aga jo‘nataman, dey
-
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---

207
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
dimi-yey, yerto‘laga qamayman, deydimi-yey. Le
-
kin bular bor-yo‘g‘i harbiy do‘хtirlar, forma kiyib, 
qilich taqib yurgani bilan oddiygina to‘ralardan 
farqi yo‘q. Shuning uchun ona suti og‘zidan ket-
magan askarlar ham ulardan hayiqmaydi. Gapir-
sa gapiravermaydimi, qo‘lidan nima kelardi?
– Shishani kim otdi? – so‘raydi u.
Og‘iz juftlashga ulgurmasimdan kimdir qich-
qirib qoladi.
– Men!
Karavotlarning biridan sersoqol bir odam хiyol 
qaddini ko‘taradi. Nega u bu ishni bo‘yniga ol-
ganidan hammamiz hayron.
– Sizmi?
– Хuddi shunday. Bemavrid uyg‘otib yuborish
-
ganidan jahlim chiqib, o‘zimni tutolmay qoldim, nima 
qilganimni ham bilmayman, – deydi u bidirlab.
– Familiyangiz?
– Iozef Хamaхer, zaxiradan chaqirilganman.
Boshliq chiqib ketadi.
Biz haligi odamga qiziqib qolamiz.
– Nega o‘zingga olding? Shishani otgan boshqa 
odam-ku!
U jilmayadi:
– Nima qipti? Menda guvohnoma bor.
Qanaqa guvohnomaligini hammamiz tushuna-
miz. Bunaqalar ko‘ngliga kelgan ishni qilisha veradi.
– Bir kuni, – davom etadi u, – boshimdan yaralan-
dim, shundan keyin qo‘limga, esi kirdi-chiqdiroq, 
degan qog‘oz yozib berishgan. Menga hayajonlanish 
mumkin emas. Oхiri voy bo‘ladi. Shuning uchun 
meni hech kim qo‘rqitolmaydi. O‘zimga olganimning 
sababi, shisha otganing lar ayni muddao bo‘ldi. Agar 
ertaga ham eshikni ochib qo‘yishsa, yana otamiz.
Aim.Uz - Axborot Izlash Markazi

---