Gap bo’laklari

Ega quyidagi ma’no xususiyatlarini bildiradi:

• Ega quyidagi ma’no xususiyatlarini bildiradi:
• Harakat, holat va belgini bildiradi: Hamul besh-on kүndә abtar devānanы bozaxānada yana bir өzidek abtar boynыnы chapыb өldүrdi (Navoiy, XM).
• Ish-harakat ob’ektini bildiradi: Vazыrg’a bu xabar yetishti (Navoiy, TMA).
• Ish-harakatning o’rnini bildiradi: Vә ul hazratnың mubarak murqadi Jam vilayatыda Xarjud qasabasыdadur (Navoiy, MN).
• Ish-harakat yoki belgining paytini bildiradi: Vә Yalashnың zamani besh yыldыn juzviy өksүkdүr (Navoiy, TMA).
• Tarkibiga ko’ra ega sodda va murakkab turlarga bo’linadi. Sodda ega bir so’z shakli bilan ifodalanadi: Sahāvat insāniyat bag’ыnың bārvar shajaridur (Navoiy, MQ). Miri majlisdag’ы ahli majlisqa muttafыq boldы (Navoiy, MN).

Kesim gap tarkibida muhim o’rin tutadigan bosh bo’lakdir, shuning uchun ham u sodda gaplarda eganing qo’llanishiga nisbatan muqimdir (Kesim haqidagi yangicha qarashlar yuqorida aytib o’tilgani uchun qaytarib o’tirmaymiz). Kesim ham xuddi ega kabi sodda va murakkab turlarga bo’linadi.

• Kesim gap tarkibida muhim o’rin tutadigan bosh bo’lakdir, shuning uchun ham u sodda gaplarda eganing qo’llanishiga nisbatan muqimdir (Kesim haqidagi yangicha qarashlar yuqorida aytib o’tilgani uchun qaytarib o’tirmaymiz). Kesim ham xuddi ega kabi sodda va murakkab turlarga bo’linadi.
• Sodda kesim bir so’z shakli bilan ifodalanadi. Sodda kesimlar qaysi so’z turkumi bilan ifodalanishiga qarab sodda fe’l kesim va sodda ot kesimlarga bo’linadi. Sodda fe’l kesimlar fe’l, uning sifatdosh va ravishdosh shakllari bilan ifodalanadi: Va saltanatыnың zamānыn ham muxtalif bitibtүrlәr (Navoiy,TMA). Dostlar dostlar vafāsыn asrag’aylar (Navoiy, NM).
• Sodda ot kesimlar fe’ldan boshqa so’z turkumlari bilan ifodalanadi: Yalg’an aytquchы g’aflatdadur (Navoiy, MQ). Ul ham Andыjandыndur (Navoiy, MN).
• Murakkab kesimlar bir necha so’zlardan iborat bo’ladi. Ular ham sodda kesimlar kabi murakkab fe’l kesim va murakkab ot kesimlarga bo’linadi.