Galileyning nisbiylik nazariyasi. Inersial va noinersial sanoq tizimlari



- sanoq tizimida sterjenning uzunligi
marta kichikdir. Tizimning
₀ – tezligi,

yorug‘lik tezligiga yaqinlashishi bilan, sterjenning uzunligi nolga tenglashadi va uning haqiqiy uzunligi yoqola boradi.

3. 
   K tizimda koordinatalari
   

x^  x^

bo‘lgan A – nuqtada lampa

^t – vaqtda

1 2

1
yorishib, ^t₂^
– momentda o‘chadi (18 - rasm).

K - tizimda lampaning yonish vaqti

1

2
t^  t^  t^

ga teng.


Lorentsalmashtirishlaridan foydalanibK – tizimda yonish vaqtini ifodalab ko‘ramiz:

t  t₂

_t
 t₁ 
 ^0 x^
t^  ^0 x^

 

t^

_{t } t^
;


t^


 t

16 - rasm. Bir-biriga nisbatan harakatda bo‘lgan sanoq tizimida vaqtning o‘zgarishi

Hodisa sodir bo‘layotgan tizimning tezligi yorug‘lik tezligiga yaqinlashishi bilan K – tizimda yonish vaqti cheksizlikka intiladi va

o‘z ma’nosini yo‘qotadi.

4. 
   (15.3) - va (16.1) - formulalardan foydalanib tezliklarni qo‘shishning relyativistik ifodasini keltirib chiqarish mumkin. Yuqoridagi formulalarning hosilalarini keltiramiz
   

 _ 
dt^  ^0
dx^

dx  ^dx
₀dt
;


dt  ^c 2
,

dx _ ^{dx }₀ ^dt
_{ } ^_x ₀

^dt dt^  ^{0
dx ,} 1 ^ ^
x
0

yoki
_c2
^_x 
_x ₀
1 ^0 
_c2 x
_c2 x

5. 
   Klassik mexanikaga asosan, jismning massasi o‘zgarmasdir. Ammo, zarrachalar tezligining ortishida o‘tkazilgan tajribalarda
   

massaning tezlikka bog‘liqligi kuzatilgan


m  ^{m0
bu yerda m}o ^{– tinch holatda turgan elektronning massasi, m – relyativistik massa deb ataladi.}

Nyutonning dinamikasiga asosan:
^ d^



m
F _.
dt

Moddiy nuqta relyativistik dinamikasining asosiy qonunini shunday yozish mumkin:




_F^ _ d ^ m₀







^{  ,}

yoki
^ dp^
dt ^






 _







m₀ ^

F  _{dt ;}
P  m  
,

Bu moddiy nuqtaning relyativistik impulsidir.