G. Selening stress va distress haqidagi taʼlimoti

Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti anniq va tabiiy fanlar kafedrasi biologiya yònalishi 12B 2020 3-kurs talabasi Abdullayeva Dilshodaning odam va hayvon fiziologiya fanidan tayyorlagan mustaqil ishi
G.Selening stress va distress haqidagi taʼlimoti.
Reja:
1.Stress haqida umumiy maʼlumot.
2. Distress haqidagi ta’limot.
Stress (inglizcha: stress — „bosim“, „kuchlanish“,
„tanglik“) — odam va hayvonlarda kuchli taʼsirotlar
natijasida sodir boʻladigan oʻta hayajonlanish, asabiylik
holati. Stress — bu gomeostazni buzish bilan tahdid
qiluvchi turli ekstremal omillar taʼsirida yuzaga
keladigan tananing oʻziga xos boʻlmagan reaktsiyasi va
asab va endokrin tizimlar faoliyatida stereotipik
oʻzgarishlar bilan tavsiflanadi. Organizmda har xil
taʼsirotlarga nisbatan rivojlanadigan nomaxsus
neyrogormonal reaksiya. „stress“ terminini kanadalik
patolog G. Selye taʼriflab, tibbiyotga kiritgan (1936).
Olim stress holatiga olib keluvchi omilni stressorlar
deb, ular taʼsirida organizmda roʻy beradigan
oʻzgarishlarni moslashish (adaptatsiya) sindromi deb
atadi. Fizik (issiq, sovuq, shikastlanish va boshqalar) va
psixik (qoʻrquv, qattiq tovush, oʻta xursandchilik)
Hans Selye, stress natijasida rivojlanadigan kasalliklar
yo stressorning kuchli taʼsir etishi, yoki gormonal
tizimning „notoʻgʻri“ reaksiya berishiga bogʻliq deb
hisoblagan. Chunki ayrim hollarda distress uncha kuchli
boʻlmagan stressor taʼsirida yuzaga keladi. Stressning
organizmga ijobiy yoki salbiy taʼsir etishi organizmning
ushbu stressorga nisbatan reaksiyasiga bogʻliq. Stress
xrlatini faol oʻzgartirishga qaratilgan choralar organizm
chidamliligini oshiradi va natijada kasallik rivojlanmaydi
yoki, aksincha, faol kurashish boʻlmasa, moslashish
sindromi susayib, ogʻir holatlarda organizmni nobud
boʻlishigacha olib kelishi ham mumkin. Organizmdagi
hamma oʻzgarishlarni nazorat qilishda miyadagi
katexolaminlar miqdori katta ahamiyatga ega. Shunday
qilib, nerv sistemasi organizmning stressga reaksiya
berish holatini belgilaydi (qarang Neyrogumoral
regulyasiya).
Hozirgi „stress“ termini juda keng maʼnoda tushuniladi,
masalan, nerv sistemasi boʻlmagan quyi hayvonlar,
hatto oʻsimliklarda ham suv miqdori yoki harorat
keskin oʻzgarsa, ularda kechayotgan fiziologik
jarayonlar buziladi.Stress (ing. Stress — taranglik).
Stress — qiyin va xavfli vaziyatlarga tayyor turishingizga
yordam beradigan tabiiy reaksiya. Stress holatida
paydo bo‘ladigan reaksiya miyangizda boshlanadi.
Ijobiy stress tez harakat qilishingizga yoki javob
qaytarishingizga imkon beradi. Ma’lum darajadagi
stress maqsadingizga erishishga yoki biror ishni
yaxshiroq bajarishga, misol uchun, imtihon topshirish,
ishga kirish uchun suhbatdan o‘tish yoki sport
musobaqalarida qatnashishda muvaffaqiyat
qozonishingizga hissa qo‘shadi.
Lekin davomiy, kuchli yoki surunkali stress sizga zarar
keltiradi. Organizmingiz qayta-qayta yoki doimiy
ravishda yuqori tayyorlik holatida bo‘lsa, siz jismonan,
hissan azob chekishingiz va aqliy qobiliyatlaringiz
pasayishi mumkin. Xulq-atvoringiz, jumladan,
boshqalarga bo‘lgan muomalangiz ham o‘zgarishi hech
gap emas. Surunkali stress tufayli inson ichkilikka ruju
qo‘yishi, giyohvand moddalarni qabul qilishi, dorilarni
suiiste’mol qilishi, me’yoridan ortiq ovqat yeyishi,
tamaki chekishi va boshqa yomon odatlarga berilishi
mumkin. Bu hatto odam depressiyaga tushishiga, sillasi
qurishiga yoki joniga qasd qilish haqida fikrlar kelishiga
sabab bo‘ladi.
Garchi stress hammaga bir xil ta’sir qilmasa-da, u
ko‘pgina kasalliklarni keltirib chiqarishi mumkin. Stress
inson tanasining deyarli barcha a’zolariga ta’sir qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1. Qurbonov Sh., Qurbonov A. «Jismoniy
mashqlarning fiziologik asoslari». T., «O
AJBNT» markazi, 2003.
2. Nazarenko L.D. «Fiziologiya
fizicheskogo vospitaniya i sporta».
Ul’yanovsk, 2000.
3. Azimov N.G
., Sobitov Sh.S. «Sport fiziologiyasi»., T., «O
ZDJTI» nashriyot bo
limi, 1993.
4. Azimov N.G
., Sobitov Sh.S. «Fiziologiya»
Jismoniy tarbiya institutlari uchun o
quv qo
llanma.T., «O
ZDJTI» nashriyot bo
limi, 1996.
5. Fiziologiya cheloveka. Uchebnoe
posobiya dlya institutov fizicheskoy
kul’turo
. Pod red. prof.Azimova I.G., T., «Meditsina», 1991.
6. Azimov N.G
., Hamroqulov A.K. Sobitov Sh.S.
Umumiy va sport fiziologiyasidan
amaliy mashg

ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT !!!

• ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT !!!