G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

99-rasm. Novdalarning shoxlanish tiplari: 
 
1-5 – dixotomik (plaun), 2-6 – monopodial (kiparis), 3-7- 8 – simpodial
(nok, olxо‘ri), 4-9 – soxta dixotomik (siren). 
191

---

Simpodial shoxlanishda – о‘simliklarning uchki tomoni yoki 
yuqorigi yarusi biror sabablarga kо‘ra quriydi, yoki faqat bitta uchki 
100-rasm. Monopodial va simpodial shoxlanish tiplarining umumiy sxemasi: 
1-2-3 - novdalarning monopodial о‘sishi, 1 – bitta meristema, 2 – ochiq 
meristema, 3 – yopiq meristema; 4 – simpodial shoxlanish, 5 - aralash shoxlanish 
(asosiy poya -monopodial, yon novda - simpodial), 6 – novdalarning monoxozial 
va akrosimpodial о‘sishi, 7 – novdalarning monoxozial va bazisimpodial о‘sishi, 
8 –
 
novdalarning
 
dixazial, akrosimpodial о‘sishi, 9-
 
novdalarning
 
dixazial, 
bazisimpodial о‘sishi, 10 – novdalarning pleyoxazial о‘sishi 
a 
b 
a 
b 
192

---

kurtak о‘ladi, yoki bо‘lmasa о‘sish konusi generativ novdani hosil 
qiladi. Natijada poyaning yuqorigi barg va о‘rta zararlanmagan 
qismidagi barg qо‘ltig‘idagi yon kurtaklardan yon vegetativ novdalar 
о‘sib chiqadi. Bu novdalar о‘zining uchki meristemasining hisobiga 
о‘sib rivojlanadi va II, III va boshqa tartibli novdalarni hosil qiladi, 
natijada о‘simlik eniga va bо‘yiga о‘sib kattalashadi. Shunday qilib, 
bu tipdagi shoxlanishda asosiy о‘q tana bitta bо‘lmasdan, о‘simlikning 
gabitusi kо‘p tartibli, bir-birlaridan kelib chiqqan novdalar tizimsidan 
tashkil topadi (nok, qayin, tol va boshqalar), kо‘pchilik kо‘p yillik 
о‘tlar (bug‘doydoshlar, qorabosh va boshqalar). 
Yolg‘on dixotomik shoxlanish - bu simpodial shoxlanishni bir turi 
bо‘lib, faqat poyada barglar qarama – qarshi joylashgan bо‘ladi. 
Bunda ham har yili uchki kurtak о‘lib, keyingi yil birdaniga ikkita yon 
kurtak rivojlanadi va ikki yon shoxlar paydo bо‘ladi. Ikki shox 
oralig‘ida о‘lgan avvalgi novdaning qoldig‘i saqlanadi, qarama – 
qarshi shoxlar о‘sishni davom ettiradi. Bu tipdagi shoxlanish yana 
uchki kurtak generativ poya yoki gul hosil qilganda ham vujudga 
keladi. Bundan keyin asosiy poya о‘sishdan tо‘xtaydi (nastarin, 
kashtan, tо‘pgullar).