G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

 
Shakli o‘zgargan barglar (metamorfozi).
Barg metamorfozi juda 
keng tarqalgan xolat: bular g‘ubbalar (bargchalar, yonbarglilar), 
mо‘ylablar, tutuvchi barglar tikanlar qora zirkka xos. Ba’zan ular 
qisqargan barg plastinkasining tomirlari kо‘rinishida bо‘ladi. Tomirlar 
yog‘ochlashib, 3-5 bо‘lakli tikanlarga aylanadilar, ularning 
qо‘ltiqlarida kurtaklar joylashadi (78-rasm). Akatsiya va qayrag‘och
о‘simligining yonbarglari tikanga aylangan. Ayrim turlarda barg 
bandining о‘zgarishi (kengayishi), ya’ni bargcha kо‘rinishiga 
aylanishi kuzatiladi. 
82-rasm. Tо‘kiluvchi barg bandi asosining bо‘ylama kesimi:
1 – nok о‘simligi barg bandi asosining tо‘kilishidan oldingi kо‘rinishi,
B – nok о‘simligidagi barg bandining tо‘kilgan kо‘rinishi. Shartli belgilar: 
AH – ajratuvchi hujayra, P – pо‘kaklashgan himoya qavati О‘B – о‘tkazuvchi 
bog‘lam, BQK. – barg qо‘ltig‘ida joylashgan kurtak. 
158

---

83-rasm. Yashash sharoitiga bog‘liq shakli о‘zgargan barglar: 
1 – suv ayiqtovoni, 2 – о‘qbarg, 3 – akatsiY. Shartli belgilar:
SB – suzuvchi barg, SOB – suv osti bargi, F – fillodi (bargga aylangan 
kengaygan barg bandi), HB - havo barglari. 
SB 
SOB 
HB 
F 
SOB 
SB 
SOB 
159

---

Dukkakdoshlarning aksariyat vakillariga mо‘ylablar xos. Tropik 
о‘simliklarda (disxidiya) barg chetlari ichiga buralib olib, qopcha 
hosil qiladilar. Bu qopchalarda nam tо‘planadi va ularga qо‘shimcha 
ildizlar kiradi. Ayrim suvda, botqoqda о‘sadigan hamda epifit 
о‘simliklarning barglari yirtich yoki hasharotxо‘r bо‘ladilar (rosyanka 
puzirchatka) (83-rasm).
Rosyanka bargining chetlarida boshsimon tuklar joylashgan bо‘lib, 
ular shilimshiq ajratadilar. Hasharotlar shilimshiqqa yopishib qoladi 
va shilimshiq uni о‘rab oladi. Shilimshiq modda hasharotni falaj 
qiladi, sо‘ngra barg cheti ichiga buralib, о‘ljani hazm qiladi. Oradan 
2-3 kun о‘tgach barg yozilib yana asl xoliga qaytadi (84-rasm).
Puzirchatka о‘simligida odatdagi fotosintezlovchi barglardan 
tashqari, ularda tutuvchi barglar ham taraqqiy etgan: qiyshiq chiziqli