G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

Ildiz tizimidagi ildizlarning morfologik turli tumanligi. 
Asosiy 
ildiz murtakning ildizidan rivojlanadi. Yon ildizlar esa asosiy, yon, 
qо‘shimcha ildizlarning apeksidan bir oz uzoqroqda sо‘rish zonasida 
yoki undan bir qancha yuqoriroqda akropetal yо‘nalishda (ildiz 
asosidan apeksiga qarab) perisikl hujayralarining bо‘linishidan 
endogen holatda hosil bо‘ladi. Har qaysi yon ildizlar о‘zining apikal 
meristemasiga va ildiz qiniga ega bо‘ladi. 
112

---

Yon ildizlar о‘zi paydo bо‘lgan ildizlarning ksilema guruhlari 
qarshisidagi perisikl hujayralarining bо‘linishidan hosil bо‘lib, uning 
о‘tkazuvchi tо‘qimalari bilan doimo aloqada bо‘lib turadi. 
Qо‘shimcha ildizlar kelib chiqishi bо‘yicha yon ildizlardan farq qilib 
poyada, barglarda, ildizlarda (apikal meristemadan, kambiydan, о‘zak 
nurlaridan, fellogendan) ekzogen holatda paydo bо‘ladi. 
50-rasm. Ildizmevali о‘simliklarda kambitsiyning hosil bо‘lish tiplari:
A – floemasi monokambial (sabzi – 
Daucus sativus
); B – ksilemasi monokambial
(sholg‘om – 
Raphanus sativus
); V – polikambial (lavlagi – 
Beta vulgaris
).
1 – periderma, 2 – ikkilamchi floema, 3 – kambiy, 4 – ikkilamchi ksilema,
5 – birlamchi ksilema. 
 
A 
B 
V 
113

---

15-§ Ildizlarning shakl о‘zgarishlari (metamorfozi) 
Kо‘p vaqtda ildizlar ayrim vazifalarni bajaradilar natijada ularning 
shakllari ham о‘zgarib ketadi. Bunday ildizlarga shakli о‘zgargan yani 
metamorfozlashgan ildizlar deyiladi. Metamorfoz deganda 
organlarning bajaradigan vazifasiga qarab shaklini keskin о‘zgarishi 
va bu belgining nasldan-naslga о‘tishi tushuniladi.
Kо‘pchilik о‘simliklarning ildizlari tuproqdagi zamburug‘lar bilan 
birgalikda – simbioz hayot kechiradilar. Ya’ni ildizning uchki qismini 
va u bilan birgalikda о‘sgan zamburug‘ giflari mikorizani hosil qiladi 
(yunon. mikos – zamburug‘, riza – ildiz). 
Rn
d
L
N
Pd
F
Km
Yx
Rn
А
B