G. S. Tursinbayeva, G. M. Duschanova, J. S. Sadinov

51-rasm. Kо‘p yillik monokambial (a – pechak ) va bir yillik polikambial 
(b – baliqkо‘z) chо‘l о‘simliklari ildizlarining shakllanishi. 
Shartlt belgilar: 
Yn – yillik xalqalar, Km – kambiy, L – libriform, N – nay, Pd – periderma,
Rn – radial nurlar. 
114

---

Mikoriza.
О‘tchil о‘simliklarning va daraxtlarning ba’zilarida 
ularning ildizlari zamburug‘lar bilan simbioz hayot kechiradi. Ana tu 
simbioz mikoriza (yoki bо‘lmasa zamburug‘li ildiz) deb yuritiladi. 
Ichki yoki tashqi mikorizalarni farqlashimiz mumkin. Tashqi mikoriza 
(ektomikoriza)da zamburug‘ giflari ildiz ichiga kirmasdan, uni tashqi 
tomondan о‘rab turadi. Agar zamburug‘ giflari ildiz ichida bо‘lsa, u 
holda ichki mikoriza (endomikoriza) deyiladi. Bunday simbiozdan 
yuksak о‘simlik ham, zamburug‘ ham о‘zaro foyda oladi. 
Zamburug‘lar ildizning suv va mineral moddalarini olishga yordam 
beradi va haggoki ba’zi bir organik moddalarni ham berishi mumkin. 
О‘z navbatida, zamburug‘lar yuksak о‘simlikdan karbonsuv va boshqa 
oziq moddalarni oladi. Zamburug‘larning ma’lum bir turi 
daraxtlarning ham muayyan bir turi bilangina rivojlanishi mumkin. 
Zamburug‘lar yordamida oziqlanish mikotrof oziqlanish deb aytiladi 
(52-rasm).
Bakteriyali tugunaklar.
Burchoqdoshlar oilasiga mansub 
о‘simliklarning ildiz tukchalariga tuproqdagi Rhizobium turkumiga 
mansub bakteriyalar kirib, ildizda tuganlar hosil qiladi (47-rasm). 
Bakteriyalar bakteroid tо‘qimalarni hujayralarning sitoplazmasida 
yashaydi. Tuganak tashqi tomonidan periderma bilan о‘ralgan, ichki 
tomonida о‘tkazuvchi naylar boylami bо‘lib, ildizning о‘tkazuvchi 
tizim bilan bog‘liq bо‘ladi. Tо‘g‘onoqlarning uchki qismida apikal 
meristemasi saqlanib tо‘g‘anoqning uzunasiga о‘sishiga yordam 
beradi. Ildizning hujayralari bilan bakteriyalar orasida biokimyoviy 
bog‘lanishlar mavjud bо‘lib, molekulyar azotdan foydalanilgan holda 
organik moddalarni sintez qiladi. Shunday qilib, dukkakli о‘simliklar 
bilan bakteriyalar simbioz holda hayot kechiradi (52-rasm).