G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

6.10-rasm.1 klass davlat tayanch punktlari 
joylashuvi 

---

68 
1-klass triangulyatsiya va poligonometriyada yuqori aniqlikda o’lchash 
asboblari va uzullari qo’llaniladi. Masalan,1-klass triangulyatsiya uchburchagining 
har bir burchagi 0
”
-7
”
gacha, poligonometriyada 0”- 4
”
gacha o’rtacha kvadratik xato 
bilan, triangulyatsiya basis tomoni 1:400000, poligonometriya tomoni esa 1:300000 
aniqlikda o’lchanadi. 1-klass tayanch tarmoqining har bir poligoni
2- klass triangulyatsiya uchburchaklari tarmoqlari bilan to’ldiriladi. Joyning tabiiy 
geografik sharoitiga qarab, 2-klass triangulyatsiya uchburchaklari tomonlarining 
uzunligini 7-20 km qilib olish mumkin. Ba’zan 2-klass davlat triangulyatsiyasi 
o’rniga 2-klass poligonometriya yo’llarini o’tkazsa ham bo’ladi. 2-klass davlat 
geodezik tayanch tarmoqlarini o’tkazishda ham eng aniq o’lchash asboblari va 
usullari qo’llaniladi. Bunda triangulyatsiya uchburchagining har bir burchagi 1”, 0 
o’rtacha kvadratik xato bilan, bazis tomoni 1:300000 aniqlikda o’lchanadi.
Yuqori klass davlat geodezik tayanch tarmoqlarini zichlashtirish maqsadida 3 
va 4-klass triangulyatsiyasi o’tkaziladi. Joyning sharoitiga qarab 3-klass 
triangulyatsiya uchburchagi har bir tomoni uzunligi 5-8 km, 4- klassniki 2-5 km 
bo’ladi.Triangulyatsiya uchburchagining har bir burchagi 3-klass triangulyatsiyada 
1”, 5, 4-klassda esa 2”,0 gacha o’rtacha kvadratik xato bilan, masofa esa 1:200000 
aniqlikda o’lchanadi. 3 va 4- klass triangulyatsiya tarmoqlari yuqori klass tayanch 
tarmoqlarining punktlari oralig’ida o’tkaziladi. Faqat 1 va 2- klass davlat geodezik 
tayanch tarmoqlari bo’lmagan rayonlardagina yirik masshtabli tasvirga olish va 
boshqa maqsadlarda mustaqil 3 va 4- klass triangulyatsiya tarmoqlari o’tkazilishi 
mumkin.
Joyning sharoitiga va iqtisodiy tomondan afzalligiga qarab 3 va 4-klass 
triangulyatsiya o’rniga 3 va 4-klass poligonometriya yo’llari o’tkazish mumkin. 
Poligonometriya yo’llari yuqori klass tayanch tarmoqlari punktlari oralig’ida 
o’tkaziladi. Agar 3 va 4- klass poligonometriya yo’li kichik territoriyada mustaqil 
tarmoq tarzida o’tkazilsa, 3-klass poligonometriya yo’lining uzunligi 60 km dan, 4-
klass poligonometriya yo’lining uzunligi 35 km dan oshmasligi kerak.
6.1 va 6.2 -jadvallarda davlat planli geodezik tayanch tarmoqlariga taaluqli ba’zi bir 
ma’lumotlar berilgan. 

---

69 
Davlat geodezik tayanch tarmoqlarini qurish ularning kataloglarini tuzish 
bilan yakunlanadi. Triangulyatsiya va trilateratsiya punktlari kataloglarida har bir 
punktning nomi, joylashgan o’rnining tasviri, punkt klassi, punktga o’rnatilgan 
markaz va geodezik belgi (piramida yoki signal) ning turi, shuningdek planli va 
balandlik koordinatalari, punkt joylashgan zona o’q meridianining koordinatasi, 
tarmoq tomonlarining direksion burchagi va uzunligi ko’rsatiladi. Poligonometriya 
punktlari kataloglarida har bir punkt o’rnatilgan joyning tasviri, punkt nomeri, 
klassi, absolut balandligi, poligon tomonlarining direksion burchagi va uzunligi 
hamda punkt joylashgan zona o’q meridianining koordinatasi va boshqa 
ma’lumotlar beriladi.
Davlat geodezik tayanch tarmoqlarini o’tkazish to’g’risidagi ma’lumotlar 
ya’ni joyda bajarilgan o’lchash natijalari, hisoblash materiallari va tayanch 
tarmoqlari kataloglari Geodeziya va kartografiya bosh boshqarmasi qoshidagi 
6.1-jadval