G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I



Download 6,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet34/203
Sana01.04.2022
Hajmi6,42 Mb.
#522882
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   203
Bog'liq
fayl 1622 20210825 (1)

 joy 
necha gektarga 
teng 
Besh yuzli 
1:500 

0.05 
0,0025 
Mingli 
1:1000 
10 
0.1 
0,0100 
Ikki mingli 
1:2000 
20 
0.2 
0,0400 
Besh mingli 
1:5000 
50 
0.5 
0,2500 
O’n mingli 
1:10000 
100 
1.0 
1,00 


46 
Topografik plan yoki kartalarning masshtabi jihatidan taqqoslab ko’rganda 
sonli masshtabining maxrajidagi raqami kichik bo’lgan plan yoki karta yirik bo’ladi. 
Masalan, 1:5000 masshtabli plan 1:10000 masshtabli kartaga nisbatan ikki baravar, 
1:50000 masshtabli kartaga nisbatan esa 10 baravar yirikdir.
Har bir topografik plan yoki karta varag’ida tasvirlangan territoriyaning katta-
kichikligi shu karta yoki planning masshtabiga bog’liqdir. Masalan, 1:2000 
masshtabli planda 1:1000 masshtabli plandagiga nisbatan 4 baravar katta territoriya, 
1:50000 masshtabli kartada 1:25000 masshtabli kartadagiga nisbatan 4 baravar, 
1:10000 masshtabli kartaga nisbatan esa 16 baravar katta territoriya tasvirlangan 
bo’ladi. Masshtab qanchalik yirik bo’lsa, plan (karta) da o’lchash shunchalik aniq 
bo’ladi. 
Karta yoki planda tasvirlangan chiziqning joydagi uzunligini sonli 
masshtabdan foydalanib aniqlash uchun chiziqning o’lchangan uzunligi sonli 
masshtabning maxrajiga ko’paytiriladi. Masalan, 1:5000 masshtabli planda 
chiziqning o’lchangan uzunligi 3,7sm bo’lsa, uning joydagi uzunligi 
3,7×5000=18500 sm =185 m bo’ladi.
Kartadan o’lchab olingan chiziqning joydagi uzunligini natural masshtab 
yordamida aniqlash uchun chiziqning uzunligi karta (plan) asosi masshtabiga 
ko’paytiriladi. Masalan 1:10000 masshtabli karta masshtabinig asosi 100 m va 
o’lchangan chiziqning uzunligi 4,5sm bo’lsa, uning jopydagi uzunligi 4,5×100=450 
m bo’ladi. Bu misollardan ko’rinishicha, joydagi masofa uzunligini topishda karta 
Yigirma beshmingli 
1:25000 
250 
2.5 
6,25 
Ellik mingli 
1:50000 
500 
5.0 
25,00 
Yuz mingli 
1:100000 
1000 
10.0 
100,00 
Ikki yuz mingli 
1:200000 
2000 
20.0 
400,00 
Uch yuz mingli 
1:300000 
3000 
30.0 
900,00 
Besh yuz mingli 
1:500000 
5000 
50.0 
2500,00 
Millionli 
1:1000000 
10000 
100.0 
10000,00 


47 
yoki planda o’lchab olingan chiziqning uzunligini sonli va natural masshtabda 
ko’paytirib hisoblashga to’g’ri keladi.
Masshtab grafik shaklida ifodalansa, chiziqli masshtab deyiladi. Chiziqli 
masshtab bitta chiziqdan yoki ikkita parallel chiziqdan iborat bo’lib, chiziqlar 
ma’lum uzunlikdagi kesmalarga bo’linadi. Kesma masshtab asosi deyiladi. Odatda 
masshtab asosi 1yoki 2 sm ga teng bo’ladi. kesmalar ustiga uning yer yuzidagi 
uzunligi yozib qo’yiladi. Chiziqli masshtabning chap tomonidagi birinchi kesma 
teng o’n bo’lakka bo’linadi, har bir bo’lak shu masshtabning grafik aniqligi deb 
ataladi. Masalan, masshtabning asosi 1 sm bo’lsa yer yuzida 250 m, grafik aniqligi 
1 mm bo’lsa, u joyda 25 m ga teng. 
Karta yoki planda o’lchangan chiziqning joydagi uzunligini bevosita 
aniqlashda chiziqli masshtabdan foydalaniladi. Chiziqli masshtabning grafik 
aniqligi uning tuzilishiga bog’liq. Chiziqli masshtabning birinchi bo’lagi qancha 
kichikroq bo’laklarga bo’linsa, masshtabning aniqligi shuncha ortadi. Lekin uning 
birinchi bo’lagini 1 mm dan ham kichikroq bo’laklarga bo’lib bo’lmaydi. Chunki 1 
mm dan kichik bo’laklarni ko’z ilg’amaydi.
Kartada o’lchangan chiziqlarning joydagi uzunligini aniqroq o’lchashda 
ko’ndalang masshtabdan foydalaniladi. Ko’ndalang masshtab matall lineykalarda, 
ba’zi bir geodezik asboblarda va transportirlarda beriladi. Ko’ndalang masshtabning 
asosi 2 sm, grafik aniqligi 2 mm ga eng kichik bo’lagi 0,2 mm ga teng.

Download 6,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   203




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish