G. Q. Salijanova boyitishning yordamchi

4.3. Filtrlashning ish unumdorligi va uni hisoblash
Filtrlash jarayonining samaradorligi va filtrlash dastgohining ish 
unumi filtrlash tezligi bilan tavsiflanadi.
Filtrlash tezligi vaqt birligi ichida filtrdan o‘tgan suyuqlikning 
hajmini bildiradi.
Filtrlash tezligi bo‘tana, cho‘kma va suyuqlikning xossalariga, 
filtrlash maromiga va boshqa kattaliklarga bog‘liq.
Suvning filtr mato va cho‘kma qatlamidan sizib o‘tishini 
cho‘kmadagi kapillarlardan o‘tishiga o‘xshatish mumkin. kapil lar 
naychadan o‘tayotgan suvning hajmi (m
3
/s) Puazeil qonuniga binoan 
quyidagi tenglama bilan aniqlanadi:
V
Pd
i
k
=
∆
π
µ
128
4
,

---

56
bu yerda: 
P
– bosimlar farqi, Pa; 
d
– kapillar diametri, mm;
l 
– kapillar uzunligi; mm; μ
– suyuqlikning qovushqoqligi, Pa.s.
Yuqoridagi tenglamadan suyuqlikning kapillardan oqib chi qish 
tezligini aniqlaymiz:
W
V
F
V
d
d
=
=
=
∆
k
k
4
32
2
2
π
ρ
µ
,
bu yerda: 
F
d
=
π
2
4
;
kapillarning kesim yuzasi 
d
t
R
2
32
1
=
yoki 
32
2
d
R
=
bo‘lib, bu kapillar devorlarning suv oqimiga ko‘rsa tayotgan 
qarshiligi, u holda,
W
R
=
∆ρ
µ
.
Bo‘tanani suzish jarayonida suyuqlik oqimiga cho‘kma va filtr 
mato qarshilik ko‘rsatadi; ya’ni:
R
= 
r
0
h
+ 
P
0
,
bu yerda: 
r
0
– cho‘kmaning hajm birligidagi solishtirma qarshiligi; 
h
– cho‘kma qalinligi; 
P
0
– filtr matoning solishtirma qarshiligi.
Yuqoridagi formulalardagi 
R
ni qiymatiga qo‘ysak, ya’ni:
W
R
r h P
=
=
∆
∆
+
ρ
µ
ρ
µ
(
)
;
0
0
ma’lumki
W
dV
Fdt
=
k
;
bu yerdan:
1
0
0
F
dV
dt
P
r h P
k
=
∆
+
µ
(
)
va
dV
dt
P
r h P
k
=
∆
+
µ
(
)
.
0
0

---

57
Cho‘kma qatlamining qalinligi:
h
V
dt
=
α
k
;
a
= 
V
t
/
V
s
.
Quyidagi formuladagi 
h
o‘rniga qo‘ysak:
dV
dt
PF
r V P F
k
k
=
∆
+
2
0
0
µ α
(
)
.
Formulani Δ
P
bosim o‘zgarmas holatida integrallasak
t
V
r
PF
P
PF
=
∆
∆
µ
µ
0
2
0
α
k
+
;
formula 
t
V
f V
k
k
=
( )
;
bo‘lib,
u
= 
ax
+ 
b
ko‘rinishida to‘g‘ri chiziq tenglamasi
bu yerda: 
t
V
r
PF
k
α
µ α
=
∆
0
2
2
;
filtr egri chizig‘ini og‘ish burchagi tangensi
b
P
PF
=
∆
µ
0
– ordinata o‘qini kesib o‘tish balandligi quyidagi 
grafik 
asosida aniqlanadi.
}
V
k
t
/
V
k
b
α
tg
α = a
0
4.4-rasm. 
a
 va 
b 
larning qiymatlarini tajriba yo‘li bilan laboratoriya 
vakuum-filtr dastgohlarida aniqlash.

---

58
4.4. Filtrlash dastgohlarini hisoblash
Filtrlash jarayonining tezligi bir qator kattaliklarga bog‘liq 
bo‘lganligi uchun filtrlash dastgohlarini hisoblash ancha murak kabdir. 
Shuning uchun filtrlash davomida og‘irlik kuchi ta’sirida cho‘kayotgan 
zarrachalarni, filtrlashning solishtirma qarshiligi va filtr to‘siqning 
qarshiligining vaqt davomidagi o‘zgartirishlarni hisobga olmaymiz. 
Uzluksiz ishlaydigan filtr dastgohlarni hisob lashni ko‘rib chiqamiz. 
Bunda filtrning berilgan yuzasi bo‘yicha dastgohning soni, suyuqlik 
miqdori va filtrlash vaqti aniqlanadi.
1. Suyuqlik miqdori:
V
h F
x
=
ch
0
.
2. Filtrlash siklining umumiy vaqti:
T
= + 
1
+ 
2
,
bu yerda:
τ
=
∆
µ
r h
px
0 ch
2
0
,
– filtrlashning umumiy vaqti; 
1
– yuvishga ketgan vaqt; 
2
– 
yordamchi jarayonlarni bajarish uchun ketgan vaqt.
3. Filtrlovchi apparatning unumdorligi:
Q
V F
T
f
=
⋅ ⋅
3600
.
4. Agar filtrlovchi dastgohning ishlab chiqarish unumdorligi 
berilgan bo‘lsa, yuqoridagi tenglamadan filtrlash yuzasini aniqlash 
mumkin:
F
Q T
V
=
f
3600
yoki filtrning qattiq faza bo‘yicha ishlab chiqarish unumdorligi:
Q
f
= qF
f
.

---

59