|
20.3. Mutaxasslik fanlarini o‘qitishda qo‘llaniladigan interfaol usullar Mutaxassislik fanlarini o‘qitishda qo‘llaniladigan zamonaviy ta’lim texnologiyalarining interaktiv usullari, talaba- yoshlar savodxonligi, ilm darajasini oshirish bilan birga, qobilyatlarini rivojlantirishga, raqobatbardor, yuksak malakali mutahasis bo‘lishlariga hamda ularda yetuk kasbiy fazilatlarni tarbiyalashga ko‘maklashadi . Shuning uchun ular faol usullardir, shuning uchun ulardan maqsadli foydalanishlari mumkin.
Mustaqillikning dastlabki yillaridan mamlakatimiz ta’lim muassasalarida o‘qitish ishlarining yangi interfaol usullar deb nomlangan metodlari qo‘llanila boshlandi. Bu metodlar horijiy hamda MDH mamlakatlarining amalyotida qo‘llanilgan bo‘lib, ular respublika pedagogik olimlari tomonidan qayta ishlanib, mamlakatimiz o‘quv muassasalari sharoiyiga moslashtirib ta’lim tarbiya jarayoniga qo‘lanila boshlandi . Ushbu metotlar o‘qitishning samarasini oshirishga qaratilgan bo‘lib, ular ta’lim oluvchilarda mantiqiy, ijodiy tanqidiy va mustaqil fikrlashni shakllantirishga, ilm oluvchini ta’lim obyektidan faol subyektga yo‘naltirishni, ularning ijodiy tafakkurlarini rivojlantirishni, ishbilarmon, tadbirkor mutahasislarga kerakli kasbiy ma’lumotlarni singdirishga hizmat qilishni nazarda tutadi . Ular ko‘pincha dialog, munozara, o‘zaro yordam va hamkorlik ko‘rinishida qo‘llanib, bunda har bir o‘quvchi- talaba o‘z nuqtai nazarini asoslash imkoniyatiga ega bo‘ladi.
“Pedagogik nashrlarda, - deb yozadi professor N.Saidaxmedov,- o‘qitish metodlarini faol va sust guruhlarga ajratish hollari mavjud. Agar har bir metod belgilangan u yoki bu maqsadni yechishda o‘z o‘rnida ishlatilsa shubhasiz faoldir “13. Ta’limning interaktiv metodlari o‘z o‘rnida qo‘llaniladigan faol metodlar tarkibiga kiradi. Chunki bu metodlar tabiat, jamiyat, inson tafakkuri taraqiyotining qonuniyatlariga tizimli – ijodiy yondashuv tamoyili asosida amal qilishini taminlaydi.
Tajribaning ko‘rsatishicha interaktiv medodlarda olib borilgan mashg‘ulotlar talabalarda:
-erkin va mustaqil fikrlashni ;
-talabalar jamoasida o‘zini erkin his qilishni;
-esda qolishni qat’iylashtirishni;
-bilim doirasini kengaytirish va chuqurlashtirishni :
-ijtimoiy foydali faoliyatga aktiv qatnashiahni ;
-muomila madanyatini ijobiylashtirni ;
-og‘zaki va yozma nutqini o‘stirishni;1
-o‘z fikrini erkin, ijodiy, mazmunli bayon etishni;
-o‘z kursdoshlari, ta’lim beruvchilar bilan hamkorlikda, hamjihatlikda ishlashni yo‘lga qo‘yishni tarbiyalaydi.
Interaktiv o‘qitish metodlarini o‘z mazmun-mohiyati, didaktik vazifalarni amalga oshirishga ko‘ra quyidagi turlarga ajratish mumkin: 1. “Aqliy hujum” usuli. Mavzu bo‘yicha keng va har tomonlama fikr yuritish, muammoni mustaqil tushunish va muammoni yechishda talabalar motivatsiyasini uygo‘tishga o‘rgatadi. Ilm oluvchilarni o‘z bilimi va ijodiy tafakkuriga tayanib ish yuritishga undaydi.
“Fikriy hujum” (mozgovaya ataka) usuli. Mashg‘ulotda talabalar faolligini ta’minlash, erkin fikr yuritish, ijodkorlikka intilishni yuzaga keltiradi. Muayyan mavzu bo‘yicha rangba-rang go‘yalarni to‘plash muammoni yechishning dastlabki bosqichidagi ayrim fikrlarni yengishga o‘rgatadi.
“Yangi fikriy hujum” usuli. 20, 40, 60 nafar talabalar bilan o‘tiladigan mashg‘ulotga qo‘llaniladi. Yangi go‘yalarning o‘rtacha talabalar tomonidan qo‘yilishi bilan farqlanadi. 5-6 nafar guruh talabalariga 15 daqiqada ham etiladigan topshiriq beriladi. Bu ijodiy topshiriq aytilgan vaqt ichida ijodiy hal etiladi. Bajarilgan topshiriq darajasiga qarab guruhlar baholanib boriladi.
“Fikrlarning shiddatli hujumi” usuli. Pedagogik fanlarni o‘qitishda qo‘llaniladigan ushbu usul talabalarning fikrlashi, qobilyati va mulahaza yuritish imkoniyatini rivijlantirishga ko‘maklashadi. Ta’lim oluvchining guruh tomonidan ilgari surilgan fikrga qarashi o‘z g‘oyasini dalillash uchun qo‘llaniladi. Topshiriqlar yechimi bir necha bosqishda amalga oshirilishi nazarda tutiladi.
“Namoyish” usuli. Mashg‘ulotga xaritalar, plakatlar, kartochkalar, magnitofon, televizor, lingafon kabi tasvirli materiallardan keng foydalanish mumkin. Bu bilimlarni ko‘nikma va makagaga aylantirish maqsadida qo‘llaniladi. Bunda talaba eshitadi, ko‘radi, kerakli ma’lumotlarni yozib boradi.
“Kitob bilan ishlash” usuli. Talabalarning manbalarda mustaqil ishlashlari, berilgan topshiriqni matndan topishi, o‘z-ozini tekshirishi maqsadida qo‘llaniladi. Shuningdek, vazifani to‘liq va ongli o‘zlashtirishni ta’minlaydi.
“Ma’ruza-suhbat” usuli. Sector malakaga ega bo‘lsa, fanni mukammal bilsa, masalani bayon etish jarayonida ayrim savollar bilan tinglovchilarga murojaat qilishi nazarda tutiladi. Unda talabalar eshitgamlarini chuqur mulohaza qiladilar va mulohazaga kirishadilar. 8. “Suhbat” usuli. Talaba o‘quv stollariga davra qurib o‘tiradilar, bir-birlariga yozma tarzda savollar beradilar. Mashg‘ulot diolog tarzda o‘tkaziladi. Suhbat individual yoki guhuh shaklida tashkil etilishi mumkin.
“6x6x6” usuli. Talabalar 6 kishidan iborat guruhlarni tashkil qiladilar. Berilgan topshiriq belgilangan vaqtda bajariladi, so‘ngra guruhlar qayta shakllantiriladi va bu guruhda oldingi guruhning bir ishtirokchisi qatnashadi va u yangi guruhga o‘z jamoadoshlarining javobini taqdim etadi va mu’lum muammo yechimi birgalikda muhokama qilinadi. Bunda:
Do'stlaringiz bilan baham: |
