G. N. Najmiddinova O’. U. Qurbonova

Savol va topshiriqlar: 
1. AQSH ta‘lim tizimining  o‘ziga xos jihatlarini  yoritib  bering. 
2.  Rossiya ta‘lim tizimini  tahlil  qiling. 
 
VII 
BOB. 
MARKAZIY 
OSIYO 
DAVLATLARIDA 
TA’LIM-
TARBIYANING O’ZIGA XOSLIKLARI 
 

---

 
120 
7.1. Qozog’istonda pedagogika fani rivojidagi o’ziga xos jihatlar 
 
19-asrning  2-yarmigacha  Qozogiston  hududida  faqat  musulmon  maktab  va 
madrasalari  bo‘lgan.  19-asrning  2-yarmidan  dunyoviy  maktablar,  xususan,  1850-
yil Orenburg  chegara  komissiyasi  huzurida  qozoq  bolalari  uchun  7  yillik  maktab 
ochildi.  
1864-yil  Torgayda  qozoq  demokrat  -  ma‘rifatparvar  pedagogi  N.Oltinsarin 
tashabbusi  bilan  qozoq  maktabi  va  uning  qoshida  internat  tashkil  etildi.  1879—89 
yillarda  Qozog‘istonning  turli  uyezdlarida  2  sinfli  rus-qozoq  maktablari, 1888-
yil Orskda muallimlar  maktabi  ochildi.  1929-yil lotin  alifbosi asosida  qozoq 
yozuvi  yaratildi. 1940-yil rus  alifbosi  asosidagi  yozuvga  o‘tildi. Qozoq  xalqi 
adabiyoti  xalq  og‘zaki  ijodi  (qo‘shiq, ertak, maqol va matal, qahramonlik va  lirik-
epik  dostonlar)dan  boshlanadi.  „Er  Targ‘in―,  „Qambar  batir―  va  boshqa  qadimgi 
dostonlarda  xalq  ozodligi,  erki  va  mustaqilligi  yolida  kurashgan  xalq  qahramonlari 
madh  etiladi.  „Qiz  Jibek―,  „Bayan  Suluv―,  „Ayman-sholpan―  dostonlarida  qozoq 
xalqining  erksevarligi  kuylanadi.  Xalq  ertaklarining  Aldar  ko‘sa,  Jirenshi,  Tazsha, 
Ayozbi kabi qahramonlarning  sarguzashtlari  aks ettirilgan  ertaklar  keng tarqalgan.   
Qozog‘istonda  zamonaviy  maktablarning  shakllanishi  XX  asrning  ikkinchi 
yarmiga  to‘g‘ri  keladi.  Bu  davrda  boshqa  sohalar  kabi  maorif  sohasida  ham  turli 
yangiliklar  bo‘ldi.  1992-yildan ta‘lim  tizimida  qator  islohotlar  amalga  oshirildi. 
Umumiy  o‘rta  ta‘lim  maktablari  kabi  o‘rta  ma‘lumot  beradigan litsey,   gimnaziya, 
hunar-texnika  maktablari,  kollejlar  paydo bo‘ldi. 
2003-yil respublikada  108  gimnaziya,  63  litsey,  litsey  va  gimnaziya  sinflari 
bo‘lgan  289  maktab,  iqtidorli  bolalar  uchun  mo‘ljallangan  30  maktab  ishladi.  312 
hunar-texnika  maktabida  89  mingdan  ziyod,  382  kollejda  207  mingdan  ortiq 
o‘quvchi  o‘qigan  bo‘lsa,  bugunda  ularning  soni  ancha  ko‘paydi.  Qozog‘istonda 
birinchi  oliy  o‘quv  yurti —  Qozog‘iston  pedagogika  instituti  1928-
yil Almati shahrida  ochilgan.  Hozirda  Qozog‘istonda  43  dan  ortiq  davlat  oliy 
o‘quv yurtlari  ishlab turibdi 
Qozog‘istonda  bir  qancha  kutubxona  (eng  yirigi  Qozog‘iston  Respublikasi 
milliy  kutubxonasi),    klub  muassasalari,  12  muzey  (yiriklari:  Qozog‘iston 
Respublikasi  davlat  muzeyi,  San‘at  muzeyi,  Muxtor  Avezov  uy  muzeyi,  Abay 
Qo‘nonboyev memorial muzeyi  va boshqalar) bor.