G. N. Maxmudova innovatsion iqtisodiyot

 
Kreditning asosiy tamoyillari 

Kreditning qaytarib berishlilik tamoyili 

Kreditning muddatliligi 

Kreditning ta’minlanganligi 

Toʻlovlilik tamoyili

Kreditning maqsadliligi

Kreditning samaradorligi
Kreditning 
samaradorligini 
ta’minlash 
maqsadida 
dunyoning 
rivojlangan mamlakatlari amaliyotida kreditlashning biz uchun yangi qoidasi 
qoʻllaniladi. Bu qoida kreditlashda «5 «S» lar qoidasi» deb yuritiladi. 
«5 «S» lar qoidasi» ga asosan har bir «S» boʻyicha korxonaning 
faoliyati tahlil qilib chiqiladi va korxona faoliyati talabga javob bersagina 
korxonaga kredit beriladi. 

Conditions –
shartlar. Bunda iqtisodiy muhim shartlar asosida mazkur 
biznesni rivojlanishi nazarda tutiladi.

Collateral –
garov (kafolat, kafillik, sugʻurta polisi, tovar moddiy 
boyliklar) va boshqalar 

Character –
qarz oluvchining xarakterini baholash, hamda bozordagi 
obroʻsi; 

Capacity –
qarz oluvchining boshlagan ishini oxiriga yetkaza olish, 
tegishli daromad olish, hamda bank kreditlarini qaytarib berish kobiliyati; 

Capital –
qarz oluvchining sarmoyasini yetarliligi. 
Kredit kabi muhim investisiyalashning tashqi manbalaridan biri lizing 
va forfeyting hisoblanadi. “Lizing” soʻzi inglizcha soʻz boʻlib, “Lease” 
fe’lidan kelib chiqqan va taxminan, “mulkni ijaraga berish” yoki “mulkni 
ijaraga olish” ma’nolari ifodasini bildiradi.
Ayrim mutaxassislar fikricha, lizing – asosiy fondlarga kapital 
qoʻyilmalarni 
ixtisoslashgan 
lizing 
kompaniyalari 
vositachiligida 
moliyalashning oʻziga xos shakli, ular uchinchi shaxs uchun muayyan 

---

162 
tovarga egalik huquqini sotib oladi va uni qisqa, oʻrtacha va uzoq muddatga 
beradi
Boshqa manbalarda qayd etilishicha, lizing – vaqtincha boʻsh turgan 
yoki jalb etilgan mablagʻlarni investitsiyaga yoʻnaltirishga qaratilgan alohida 
turdagi tadbirkorlik faoliyatidan iborat boʻlib, bunda moliyaviy ijara (lizing) 
shartnomasiga binoan bir shaxs shartnomada belgilangan mulkni muayyan 
sotuvchidan sotib olib, uni haq evaziga boshqa shaxsga tadbirkorlik 
maqsadlarida vaqtincha foydalanish uchun berib qoʻyish majburiyatini oladi. 
Qonunchilikda lizing (moliyaviy ijara) ijara munosabatlarining alohida 
turi hisoblanib, unda bir tomon (lizing beruvchi) ikkinchi tomonning (lizing 
oluvchining) topshirigʻiga binoan uchinchi tomondan (sotuvchidan) lizing 
shartnomasida kelishilgan mol-mulkni (lizing ob’yektini) mulk qilib sotadi 
va uni shu shartnomada belgilangan shartlarda ma’lum haq evaziga egalik 
qilish va foydalanish uchun lizing oluvchiga 12 oydan ortiq muddatga 
beradi.
Lizing bitimi qatnashchilari uchun afzalliklar: 
- 
ijara vositasida kapitalga ega boʻlish; 
-
risksiz kapital investitsiyalarini amalga oshirish;
-
mulkka manfaatli tarzda egalik qilish; 
-
kam mablagʻ yoki mablagʻsiz tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish