G‘. N. Mahmudov

R2=6,3 kOm;  L2= 29 Gn; W2= 8008
)  plastmassadan tayyorlangan 
ko‘p sektsiyali karkasga o‘ralgan. Karkasning ichki qismiga birlamchi chulg‘am ( 
R1=0,52  Om;    L1=  5,9  mGn;  W1=  115
)  joylashtirilgan.  Har  ikkala  chulg‘am 
plastmassa  korpusga  joylashtiriladi  va  unga  epoksid  kompaund  quyiladi.  Tutash 
magnit  tizimli  bir  chiqishli  va  to‘rt  chiqishli  g‘altaklar  ham  shu  texnologiya 
asosida tayyorlanadi. 
3.29-rasm. O‘t oldirish g‘altaklari: 
a-27.3705; b – 3009.3705; 1- qopoq; 2- chiqish joyi 

---

 
160 
   Datchik-taqsimlagich  24.3706  (3.30-rasm)  elektron  kommutator  ishini 
boshqarish,  yuqori  kuchlanishni  o‘t  oldirish  shamlariga  belgilangan  navbatda 
taqsimlash,  o‘t  oldirish  daqiqasini  dvigatel  aylanishlar  chastotasi  va  yuklamasiga 
ko‘ra  rostlash  va  o‘t  oldirishni  ilgarilatish  burchagining  boshlang‘ich  qiymatini 
o‘rnatish uchun xizmat qiladi.  Datchik-taqsimlagichning  alyuminiydan quyilgan 
qobig‘i   3  ga ( 3.30- rasm,а ) quyidagi asosiy qismlar  joylashtirilgan: stator 13  
va    rotor    21    dan  iborat  generatorli  magnitoelektr  datchik,  markazdan  qochma 
rostlagich  16,  vakuum  rostlagich  6.  Qobiqning  pastki  qismiga  oktan-korrektor 
plastinasi  2  o‘rnashtirilgan  bo‘lib,    u  o‘t  oldirishning  ilgarilatish  burchagini 
boshlang‘ich    qiymatini  qo‘yish    va  datchik-taqsimlagichni  dvigatelga 
mahkamlash uchun xizmat qiladi. 
3.30-rasm. 24.3706 belgili datchik-taqsimlagich 
 

---

 
161 
   Datchik-taqsimlagich  harakati  val  18  ga  o‘rnatilgan  maxsus  ilashish  tishi  1 
orqali  amalga  oshiriladi.  Podshipnik  19,  val  18  va  tirgak    podshipnigi    17  ni 
moylab turish uchun qobiqqa moydon 4 o‘rnatilgan. 
   Datchik  rotori    (3.30-rasm,  b)  ikki  tomonidan  sakkiz  qutbli  magnit  o‘tkaz-
gichlar  25  va  27  bilan  siqilgan  halqasimon  doimiy  magnit  26  dan  iborat.  Rotor 
bronza vtulka 12 ga mahkamlab joylashtirilgan bo‘lib, vtulkaning  yuqori qismiga 
taqsimlagich  yugurdagi  11  o‘rnatiladi,    pastki  qismi  esa  markazdan  qochma 
rostlagichning yetaklovchi plastinasiga mahkamlangan. 
   Datchik  statori  13  bir-biriga  parchin  mixlar  yordamida  mahkamlangan  sakkiz 
tishli  plastinalar  22,  24  va  ular  orasiga  joylashtirilgan  chulg‘am  23  dan  iborat 
bo‘lib,  u  tayanch  14  vositasida  qo‘zg‘aluvchan  plastinaga  o‘rnatilgan. 
Qo‘zg‘aluvchan plastina esa zoldirli  podshipnik 15  ning  ichki  halqasiga presslab 
o‘rnatilgan  bo‘lib  u  vakuum-rostlagichning  tortqisi  bilan  sharnirli  bog‘langan. 
Podshipnik 15 ning tashqi halqasi qobiq 3 ga qo‘zg‘almas qilib o‘rnashtirilgan. 
   Demak,  markazdan  qochma  rostlagich  o‘t  oldirishning  ilgarilatish  burchagini 
vtulka    12    vositasida  datchik  rotorini  statorga  nisbatan  burish  hisobiga  rostlasa, 
vakuum-rostlagich    qo‘zg‘aluvchan  plastina  yordamida  statorni  rotorga  nisbatan 
aylantirish hisobiga rostlaydi. 
   Uzgich-taqsimlagich  qopqog‘i  7  ning  ichki  tomonidagi  markaziy  uyachaga 
yugurdak  11  ning  elektrodi  10  bilan  o‘t  oldirish  g‘altagidan  kelgan  yuqori 
kuchlanishli  o‘tkazgichni  bir-biriga  ulaydigan  qo‘zg‘aluvchan  ko‘mir  kontakt  8,  
chekkasidagi  uyachalarga  esa  chiqarish  elektrodlari  9  joylashtirilgan.  Ko‘mir 
kontaktning  qarshiligi  6-15  kΩ  chegarasida  bo‘lib,  u  yuqori  kuchlanishni 
o‘tkazish bilan birga radioxalaqitlarni bostiruvchisi vazifasini ham bajaradi. 
   O‘t oldirishni ilgarilatish burchagining boshlang‘ich qiymatini o‘rnatish uchun 
datchik-taqsimlagichning rotori va statorida maxsus belgilar 20 qo‘yilgan.