G‘. N. Mahmudov

3.2.6. Kontaktli o‘t oldirish tizimining kamchiliklari 
 
   Kontaktli  o‘t  oldirish  tizimi  bir  qator  afzalliklarga    ega,  jumladan  ularning 
tuzilishi  sodda,  jihozlarining  tannarxi  nisbatan  past,    ikkilamchi  kuchlanish 
qiymatini  o‘zgartirmasdan  o‘t  oldirishning  ilgarilatish  burchagini  keng  doirada 

---

 
148 
rostlash imkoni bor. Shu bilan birga, bu tizim kontaktli uzgich va  o‘t oldirishning  
ilgarilatish    burchagini  rostlovchi  mexanik  avtomatlarning  ishi  bilan  bog‘liq 
bo‘lgan qator kamchiliklarga ega: 
   -  mexanik    kontaktlar  mavjudligi  birlamchi  tok,  va  demak,  ikkilamchi 
kuchlanish  qiymatini  cheklaydi.  Bundan  tashqari,  kontaktlar  uzilganda  ular  
orasida    hosil  bo‘ladigan  elektr  uchqunlar,  kontaktlar  korroziyaga  uchrashiga  va  
asta-sekin  emirilishiga  olib  keladi.  Natijada,  kontaktlar  nisbatan  tez  ishdan 
chiqadi,  ularda  tok  o‘tkazmaydigan  oksid  qatlam-lari  hosil  bo‘ladi  va  o‘t 
oldirishda  uzilishlar  sodir  bo‘lish  hollari  kuzatiladi.  Bu  zararli  hodisaning  oldini 
olish uchun uzgich kontaktlari orasidagi tirqishni muntazam ravishda tekshirish va 
tozalab turish talab qilinadi; 
   -  dvigatellarning  yuqori  va  past  aylanishlar  chastotasida    (ayniqsa,  ko‘p 
silindrli  va  aylanishlar  chastotasi  katta  bo‘lgan  dvigatellar  uchun)  ikkilamchi 
kuchlanish qiymati yonilg‘ini barqaror o‘t oldirish uchun etarli bo‘lmaydi; 
   -  o‘t  oldirishning  ilgarilatish  burchagini  rostlash  uchun  qo‘llaniladigan  
mexanik  avtomatlar  o‘t  oldirishni  ilgarilatishning  eng  manfaatli  burchagini  8-10
0
  
gacha  xatolik  bilan  belgilaydi  va  ularda  yonish  jarayoniga  jiddiy  ta’sir 
ko‘rsatadigan  bir  qator  omillarni  (sovutish  suyuqligining  harorati,  drossel 
to‘siqchasining holati, detonatsiya va hokazo) hisobga olish imkoniyati yo‘q. 
   Yuqorida  keltirilgan  kamchiliklar  kontaktli  o‘t  oldirish  tizimining  ishonchli 
ishlash darajasini pasaytiradi (ayniqsa, yuqori aylanish chastotali va ko‘p  silindrli  
dvigatellarda),  yonish  jarayonini  yomonlashtirib,    dvigatelning  quvvati  va 
tejamliligini kamayishiga olib keladi.