G‘. N. Mahmudov

h  = 10
-4   

 10
-6
  m
 ) to‘rt elektrodli  plastinadan  iborat  (3.26-rasm).  Agar 
bunday plastinadan tok  I  o‘tishi bilan bir vaqtda unga magnit induksiya vektori  
B
,    plastina  tekisligiga  tik  yo‘nalgan    magnit  maydon  ta’sir  qilsa,  uning  tok 
yo‘nalishiga parallel bo‘lgan qirralarida Xoll EYUKi  
E
x
  hosil bo‘ladi; 
E
x
  =  k
x

I

B/ h   . 
 
 
Bunda   
k
x
  -  plastina  materialiga  bog‘liq  bo‘lgan  Xoll  doimiysi; 
h
  -  plastina 
qalinligi. 
   Xoll elementida  hosil  bo‘ladigan signal juda ham kichik qiymatga ega bo‘lib, 
u  tok  manbai  kuchlanishiga  va  temperaturaga    bog‘liq.  Shuning    uchun  Xoll 
datchigi  (3.27-a  rasm)  Xoll  elementi  3  dan  tashqari  ko‘chaytirgich  4,    signalni 
shakllantiruvchi  blok  (komparator)  5,  barqarorlik  bloki  7,  chiqish  tranzistori  6  ni 
o‘z  tarkibiga  olgan  mikrosxemadan  iborat  (3.27-b  rasmda  3)  .    Magnit  maydon 
doimiy  magnit  1  yordamida  hosil  qilinib,  uzgich-taqsimlagich  valiga  o‘rnatilgan 
va  maxsus  darchalarga  ega  bo‘lgan  rotor  2  magnit  kuch  chiziqlarini  damba-dam  
uzish    uchun    xizmat  qiladi.  Rotor  aylanib,  darchalari  doimiy  magnit  to‘g‘risiga 
kelganda,  magnit  kuch  chiziqlari  Xoll  elementi  3  yuzini  kesib  o‘tadi  va  uning 
chiqish  elektrolarida  EYUK  hosil  buladi.  Kuchaytirgich  4  da  kuchaytirilgan  va 
komparator  5  da  kerakli  shaklga  keltirilgan  signal,  chiqish  tranzistori  6  ning 
bazasiga uzatiladi va uni ochadi. Keyingi daqiqada rotor 2 ning  tishchasi doimiy 
magnit  qutbi  qarshisiga  to‘g‘ri  bo‘ladi  va  magnit  kuch  chiziqlari  yo‘lini  to‘sadi,  
ya’ni  ularni  uzadi.  Natijada,  Xoll  EYUK  yo‘qoladi  va  chiqish  tranzistori  6 
yopiladi.    Datchik  signaliga  tok  manbai  kuchlanishining  oshib-kamayishi  va 
3.27-rasm.  Holl  datchigi 
a)  tarkibiy sxemasi  (tushuntirish  matnda);  
 b) tashqi ko‘rinisi : 
1-doimiy magnit, 2- darchali  rotor,  3- Holl datchigining mikrosxemasi  

---

 
157 
temperatura  o‘zgarishi  ta’sirini  istisno  qilish  uchun  sxemaga  barqarorlik  bloki  7 
ulangan. 
   Energiya  dvigatel  silindrlariga  mexanik  usul  bilan  taqsimlanishi,    o‘t  olishni 
ilgarilatish  burchagini  mexanik  rostlagichlarining  nuqsonlari,    tirsakli  valdan 
taqsimlagich  valigacha  bo‘lgan  mexanik  uzatmalar  tufayli  o‘t oldirish  daqiqasini 
aniqlashdagi xatoliklar kontaktsiz o‘t oldirish sistemalarining asosiy kamchiliklari 
hisoblanadi.