G im n a st ik a d a r sl a r id a in no va tsio n t e X n o L o g iy a L a r

5.5. 
Gim nastika  darsning um umiy va  motor (harakatga 
soluvchi) zichligi,  uni  aniqlash va  oshirish  usuliyatlari
Dars  sam aradorligining k o ‘rsatkichlaridan  biri  uning  zichligi - 
dir.  Gimnastika  darsi  zichligini  to ‘liq yoki  uni  qismlarining  o ‘zini 
alohida aniqlash mumkin.
B u darsning tayyorlov,  asosiy, yakunlov  qism larida ish tashkil 
qilish  sharoitining  bir  xil  emasligi  bilan  bog‘liq.  Dars  yoki  uning 
qismlari  uchun sarflangan vaqt  100% deb  qabul qilinadi.
Gim nastika darsining umum iy (pedagogik) va m otor (harakatga 
solish) zichligi ikki xilga ajratiladi.
Darsning umumiy  zichligi -  bu darsning umum iy  davomiyligi 
uchun  pedagogika  nuqtai  nazaridan  ratsional  sarflangan  vaqtning 
nisbati deb qarash qabul qilingan.
Boshqachasiga  aytganda,  darsda  foydali  ish  uchun  sarflangan 
vaqt tushuniladi.  Pedagogika  nuqtai  nazaridan m aqsadga  muvofiq 
deb  hisoblangan  quyidagi  tadbirlar  darsning  umumiy  zichligining 
tarkibiy  qismlari hisoblanadi  (V.F. Novoselskiy,  1989).
1)  0 ‘quvchilam.i  uyushtirish,  uyga  vazifani  tekshirish,  darsga 
vazifa qo‘yish;
2) nazariy  m a’lumotni berish va mustahkamlash;
3)  umumiy  rivojlantiruvchi  mashqlarni  o'tkazish;
4)  instruktajni  o ‘tkazish,  boshqarish,  korreksiyalash (xatolami 
tuzatish), yordam, xavfsizlikning oldini olish;
5)  jihozlam i  tayyorlash  va  y ig ‘ishtirish,  o ‘quvchilam i  darsda 
lozim b o ‘lgan darajada о Tin almashtirish;
6)  jism oniy  m ashqlar  texnikasini  o ‘zlashtirish,  jism oniy 
sifatlarni rivojlantirish;
7)  o ‘quvchilami  usuliyotlar  nuqtai  nazaridan  tayyorlash, 
mustaqil  shug‘ullanishni  uddalashga  o ‘rgatish,  tashkilotchilik ma- 
lakalarini berish;
8)  o ‘quvchilarni  dalil keltirib quvvatlash;
9)  m ashqlarni  k o isa tish d a   k o ‘rgazm ali  qurollar,  texnik  vosi­
talardan foydalanish, m ashqlarni k o ‘rsatib berish;
116

---

10)  p e d a g o g ik  n az o rat;
11)  d a r s d a  ta rb iy a v iy   ish;
12)  y a k u n   y a s a sh ,  m u s k u lla rn i  b o 's h a s h t i r a d ig a n   m a s h q la r n i 
bajarish.  u y g a  v a z if a  ta yinlash.
Y u q o rid a   q a y d   q ilin g a n   z ic h l i k   sa m a r a d o rlig in i  o s h iru v c h i 
tadbirlarni  q o i l a s h   m a s h g ‘u lo tn i  olib  b o r u v c h i  o ‘q itu v c h in in g  
ta jrib a sig a  b o g i i q .
D a rs n in g   u m u m i y   zichligini  ( U Z )  y o k i  u n in g   q ism lari  z ic h lig ­
ini  a n iq la sh   u c h u n   o ‘q u v c h i l a m in g   “ fa o l”  h a r a k a tla rig a   ( F H ) g a  
surflangan  vaqti  u m u m la sh tirila d i.  B u n g a   tfh  j i s m o n i y   m a s h q la rn i 
b ajarish  u c h u n   sarllan g a n   vaqt,  eshitish,  k u z a ti s h   v a   d arsn i 
tashkillash.oV .ini o q l a m a y d i g a n n a v b a t k u t i s h l a r v a o ‘q u v c h ila r n in g  
b e k o r  qolishi  u c h u n   s arllan g a n   o 'q u v c h il a r   (s h u g 'u l la n u v c h il a r )  
ning  b o \sh   v a q tid a n   b o sh q a  h a m m a si  kiradi.  B u  v a q t  I 0 0 % g a  
k o 'p a y iirilib .  d a rs n in g  “ u m u m iy   vaq ti"  lu  ga  h o i i n a d i :
/ . • 1 0 0 %