G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

252
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Qizlar jinsiy gigiyenasi
M aktab yoshdagi davr qiz bola uchun muhim davr hisoblanada, Bu 
davr butun organizm va jinsiy organlarning zo4r berib rivojlanishi, skelet 
o'sishi, ikkilamchi jinsiy belgilar paydo b o 4lishi bilan xarakterlanadi. 
Balog4atga yetish davri boshlanishi bilan 11-12 yoshdan kizlar hayz 
k o ‘ra boshlaydilar. Agar qiz bola 15 yoshga chiqqanda va bundan keyin 
ham hayz ko'rm asa buni normal bo'lm agan hoi deb hisoblash va uni 
albatta shifokorga k o 4rsatish zarur. B a’zi qizlar jismoniy yoki jinsiy 
jihatdan о ‘sib rivojlanishdan orqada qolsalar hayz k o 4rish kechikishi 
mumkin. B a’zi og 4ir kasalliklarda jum ladan, semirib ketish, qandli 
diabet, tireotoksidoz, yuqumli kasalliklarda ham hayz ko'rm aslik uning 
ruhiy holatiga, o ‘sishiga salbiy t a ’sir etadi. Hayz k o ‘rm agan qizda 
miyaga qonning k o ‘p kelishi terlab ketishi, qizib ketish, yurakning tez 
urishi, ro 4y beradi. Agar hayz ko'rish to 4xtab qolsa, darhol shifokorga 
murojat qilish kerak. B a’zan qizlik pardasining teshigi yopiq b o 4ladi, 
hayz k o 4rilganda esa qon tashqariga chiqarilmay qiniga yig4iladi. Bu 
esa salbiy o q ib a tla rg a olib k elish i m u m k in . S h u n d ay h o la tla r
kuzatilganda albatta shifokorga m urojaat qilish kerak. Olimlarning 
kuzatishicha, hayz k o'rish vaqtida 80% o'quvchi qizlarda jism oniy 
faollikning susayishi, 70% da yakka yurishga moyillik, 60% da o 4ziga 
ishonmaslik, 47% da m ashg‘ulotlarga b o 4lgan qiziqishning susayishi, 
10% da esa nevrotik holatlar sodir b o 4lar ekan. Ba’zi qizlarda qattiq 
o g 4riq, paydo bo 'lad i. Q izlarda uchraydigan surunkali tonzilit va 
respirator kasalliklar ham qizlarning jinsiy organlarining, b o 4lajak 
ayolning barcha endokrin sistemasini shakllanishiga ham salbiy ta ’sir 
etad i. B o 'y id a b o ‘lm ay o tg a n ay o lla r te k sh ira lg a n d a shu n arsa 
a n iq lan g an k i, u la rn in g y arm id an k o 4pi su ru n k ali to n z ilit bilan 
og'riganlar, shifokorlar tavsiyasini vaqtida bajarm aganlar. Shuning 
uchun, ham ulardagi sodir b o ‘lgan o 4zgarshlarga davo qilgani bilan 
k o ‘ngildagidek natija chiqmaydi. Agar qizlar angina, otit bilan tez-tez 
og'risalar, tishlari buzilgan bo4lsa yoki o'tkir respirator kasalliklar bilan 
k o 4p kasallansa, sh ifokor xulosasi bilan uning b archa infeksiya 
u ch o q la rin i so g 4lo m la sh tirish , sh u nd an s o 'n g ch in iq tiru v ch i va 
vitaminlar bilan davo kurslari boshlash kerak. Bodomcha bezlarini olib 
tashlash kerak bo4Isa, shifokor tavsiyasi bilan, unda uni 8 yoshgacha 
yoki faqat 15 yoshdan so4ng operatsiya qildirish mumkin.
253
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

B a’zida q indan chiqadigan ajralm alar-siy d ik , najas qo ld iq lari 
infeksiyaning tashqi jinsiy organlardan ichkariga o 4tishiga va u yerda 
yallig‘lanish protsessi vujudga kelishiga im kon beradi. Bunda qin 
qichishishi va og4rishi murnkin. Qichishish jiddiy oqibatlaraga olib kelishi 
ehtimoldan xoli emas. Qiz bolada ostritsa gijja b o 4lganda ham jinsiy 
organlarning shikastlanishi ya’ni yalig4lanishiga olib keladi. Gijjalar orqa 
chiqaruv teshigidan o'rm alab chiqadi, qiz natijada qishinib gijjalarini va 
bakterriyalarni qiniga olib kiradi va kasallik rivojlanadi.