G. A. Shahmurova yosh fiziologiy as I

Buyrakda siydik hosil boiishi. 
Buyrakda siydik hosil bo‘lishi ikki davr 
(faza)ga boiinadi. Birinchi davr - filtratsiya davri deyilib, u birlamchi 
siydik hosil bo‘lishidan iborat. Bunda Malpigi tugunchalarining arteriya 
kapillyarlari orqali qonning suyuq qismi filtrlanib, Shumlyanskiy kapsulasi 
b o 4shlig4iga o'tadi. Bu jarayoning o ‘tishi kapillyarlardagi bosimning 
yuqori, kapsuladagi bosim ning past boMishiga b o g ‘liq. Birlamchi 
siydikning tarkibi qon plazmasining tarkibiga yaqin bo‘lib, unda faqat 
oqsil bo'lmaydi. Chunki u kapillyar qon tomirlarining devoridan filtrlanib 
o ‘tmaydi.
Kapsuladagi birlamchi siydik kalvasimon kanalchalarga o4adi. Bu 
kanalchalarning devori orqali birlamchi siydik tarkibidagi qand va 
aminokislotalarning hammasi, suv va mineral tuzlarning ko‘p qismi, ya’ni
249
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

98,5-99% i vena to m irla rig a q ay ta 
so‘riladi. Bunga reabsorbtsiya jarayoni 
deyilib, bu siydik hosil bo'lishining 
ikkinchi davri hisoblanadi. Kanalcha- 
larda qolgan siydik ikkilamchi siydik 
deyilib, uning ta rk ib id a m o d d a lar 
alm shinuvi n atijasida to ‘q im alarda 
hosil b o ‘lgan q o ld iq m och ev in a, 
k re a tin in k abi chiqindi m o d d a lar, 
m a’lum miqdorda tuzlar va suv bo4ladi.
K atta odamda bir kecha-kunduzda 
o ‘rta c h a 100 1. b irlam ch i siydik 
filtrlanib, uning 98,5-99 1. kalavasimon 
kanalchalar devori orqali qonga qayta 
so ‘riladi, qolgan 1-1,5 1 ikkilam chi 
siydik sifatida tashqariga ajratiladi.
B u y rak q o n b ila n m o ‘l - k o ‘l 
t a ’m in langan org an d ir. O dam ning 
a tig i 300 g k e la d ig a n b u y r a k la r i 
tom irlaridan 24 soatda 800-900 1. qon 
y a ’ni o y o q d an q an ch a qon o ‘tsa, 
buyrak tom irlardan ham shuncha qon 
o 4 a d i.