G. A. Dushanova, N. A. Yunusova, S. A. Xalilova genetikadan masalalar yechish usullari

Genotip: ♀Aa x ♂Aa

Gametalar: A a A a
IZOH: bunda gametalar nisbari: ♀ 2:2 ♂ demak, ♀ A a va ♂ A a

Olingan gametalar pinnet katakchasiga joylashtiriladi va fenotip, genotip bo`yicha ajralish nisbati aniqlanadi:

P	A	a
A	AA Qoramtir rang Dominant gomozigota	Aa Qoramtir rang Dominant geterozigota
a	Aa Qoramtir rang Dominant geterozigota	aa Oq rang Resessiv gomozigota

Genotip: 1AA: 2Aa : 1 aa

Fenotip : (qoramtir rang ) 3:1 (oq rang)

III BOB. CHALA DOMINANTLIK YOKI ORALIQ IRSIYLANISHGA OID MASALALAR

Chala dominantlik hodisasi

Mendelgacha va undan so’ng o’simlik va havonlar ustida olib borilgan tajribalarda birinchi bo’g’in duragaylarda chala dominantlik hodisasi aniqlandi. Bunday hodisani Mendel no’xatning ba’zi bir belgilari bo’yicha olib borilgan tajribalarda ham kuzatdi. Chala dominantlikda birinchi bo’g’in duragay (Aa) da ota yoki ona organizmning belgilari to’liq namoyon bo’lmay, oraliq xarakterda bo’ladi, ya’ni ota yoki ona organizmga bir oz o’xshab ketadi. Chala dominantlikka nomozshomgul (Mirabilis jalapa) ning oq va qizil gulli formalarini chatishtirib olingan pushti gulli duragaylar misol bo’lishi mumkin.

Chala dominantlikda duragayninn ikkinchi bo’g’inida fenotip va genotip bo’icha ham bir xilda, ya’ni 1:2:1 nisbtda ajralish ro’y beradi. Chala dominantlik duragaylarni gomozigota formalardan (Aa x aa) osonlikcha aniqlash imkoniyatini beradiyu genotip formulasi bo’yicha chala dominantlikni to’liq dominantlikdan ajratish uchun uning xarflari ustiga chiziq qo’iladi (masalan, ).

Chala dominantlik hodisasi keng tarqalgan bo’lib, tovuqlar pati rangining, qoramol va o’ylar yungi rangining keyingi bo’g’inlarga o’tishida kuzatilgan. Chala dominantlik duragaylarda o’zgaruvchanlikning kelib chiqish sabablari bo’ladi.

1-MASALA. G’o’zada malla rangli oq tola ustida dominantlik qilgani uchun F₁ avlodda novvot rang tolali forma hosil bo’ladi. Agar F₁ duragaylar o’zaro chatishtirilsa, F₂ da qandaynatija olinadi?
BERILGAN:

Malla tola – AA

Novvot tola – Aa

Oq tola – aa

Malla tola Oq tola

P ♀AA x ♂aa

(gomozigotali) (gomozigotali)

2) Gametalar olinadi va mazkur gametalar o`zaro chatishtirilib F₁ (birinchi avlod) duragaylarini hosil qilinadi.