Fuqarolar sog’liqini saqlash borasidagi qonunchilik asoslari. Tibbiyot huquqi fani predmeti davolash-profilaktika

28-modda. Fuqarolarning roziligisiz tibbiy yordam ko‘rsatish
Atrofdagilar uchun xavfli kasallikka chalingan shaxslarga fuqarolar yoki ular qonuniy vakillarining 
roziligisiz tibbiy yordam ko‘rsatilishiga (tibbiy ko‘rikdan o‘tkazish, kasalxonaga yotqizish, kuzatish 
va yakkalab qo‘yishga) qonun hujjatlarida belgilangan asoslarda va tartibda yo‘l qo‘yiladi.
Umuman olganda tibbiyot xodimlari kasbiy huquqbuzarliklarining quyidagi 
tasnifini taklif qilish mumkin:
Qilmish:
a) fuqarolik
b) intizomiy
s) ma’muriy
d) noxush oqibatlar:
1.vrach xatoligi
2.
baxtsiz hodisa 
3.
yatrogeniya * 
II.
Jinoy at 
Qilmish – g‘ayriqonuniy (noto‘g‘ri), lekin jamiyat uchun xavfsiz xatti-harakat (harakat 
yoki harakatsizlik)dir, shu sababli ular jinoiy
javobgarlikka tortilmaydi. Qilmishlar quyidagi turlarga bo‘linadi:
1.
Fuqarolik – asosan tibbiy muassasalarga (mulk buzilishi, dori vositalarini 
noto‘g‘ri saqlash, ulardan oqilona foydalanmaslik va boshqalar) hamda noto‘g‘ri davolash 
oqibatida bemorga yetkazilgan zarar. 
2.
Ma’muriy – tibbiy xodimlarning ma’muriy qilmishlari ko‘proq tibbiy muassasani 
boshqarish tartibining buzilishiga (gospitalizatsiya 
qoidalari, texnika xavfsizligi, yong‘inga qarshi kurash, sanitariya va epidemiyaga qarshi 
kurash qoidalari va boshqalar
)
taalluqlidir.
3.
Intizomiy – tibbiy muassasada o‘zini tutish, o‘zaro munosabat normalari bilan 
belgilangan mehnat, xizmat va ishlab chiqarish intizomining buzilishi. 
Jinoyat - jazo qo‘llash tahdidi bilan jinoyat deb topiladigan, ushbu Kodeks bilan 
taqiqlangan, aybli ijtimoiy xavfli qilmish
(harakat yoki harakatsizlik).
Ushbu Kodeks bilan qo‘riqlanadigan ob’ektlarga zarar yetkazadigan yoki shunday 
zarar yetkazish real xavfini keltirib chiqaradigan qilmish
ijtimoiy
xavfli
xatti-harakat
deb
topiladi.

---

(O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksi 14-modda).
Huquqbuzarliklar strukturasida noxush oqibatlar alohida guruhni tashkil etadi.
Vrach xatoligi – shifokorlarning vijdonan yanglishishi bo‘lib, uning zaminida:
a)
kasallikning atipik kechishi; 
b)
tibbiyot fani va uning usullarining nomukammalligi; 
c)
shifokor malakasining yetishmasligi natijasida, lekin bunda sovuqqonlik, 
beparvolik, e’tiborsizlik va tibbiy bilimsizlik elementlari bo‘lmaydi. 
Mazkur ta’rif I.V.Davыdovskiy tomonidan berilgan bo‘lishiga qaramay, tibbiyot 
tarixida «vrach xatoligi» tushunchasi birinchi marta buyuk jarroh N.I.Pirogov tomonidan 
kiritilgan. 
Baxtsiz hodisa - tibbiy muolajaning tasodifiy holatlar bilan bog‘liq bo‘lgan, vrach oldindan ko‘ra 
bilmagan va oldini ololmagan noxush oqibatdir .
Yatrogeniya – tibbiy yordam ko‘rsatish bilan bog‘liq bo‘lgan, lekin qasddan bo‘lmagan 
inson sog‘lig‘iga yetkazilgan zarardir.
Yatrogeniya tasnifi:
1.
diagnostik 
2
.davolash 
3.
profilaktik 
4.
informatsion 
5.
davolamaslik 
7.
boshqa 
Ta’kidlash lozimki, fuqarolik huquqbuzarliklar ham
Fuqarolik kodeksi ham «Iste’molchilar huquqini himoya qilish
haqida O‘zbekiston Respublikasi qonuni» (26 aprel 1996y.) nuqtai nazaridan baholanadi.
Xususan, mazkur Qonunning ayrim moddalari ko‘rilgan zararni qoplashga bag‘ishlangan:
1)
Tovardagi (ish, xizmat) kamchiliklar natijasida yetkazilgan mol-mulk 
javobgarligi (20-modda). 
2)
Ma’naviy zararni qoplash (22-modda). 
Qonunchilikka ko‘ra ma’naviy zarar - shaxsning mol- mulkka taalluqli bo‘lmagan huquqlari 
yoki uning nomoddiy manfaatlariga tajovuz qiluvchi harakatlar natijasida yetkazilgan ruhiy-
axloqiy va jismoniy azoblanish. .
Ko‘pchilik hollarda tibbiyot xodimlari tomonidan tibbiy muassasada o‘zini tutish, o‘zaro 
munosabat normalari bilan belgilangan mehnat, xizmat va ishlab chiqarish intizomining 
buzilishi ko‘rinishidagi intizomiy qilmishlarga yo‘l qo‘yiladi.