Fuqaro muhofazasi

Radiometrik asbobning tuzilish sxemasi.

1-ionlash kamerasi; 2-elektrometrik lampa; 3- qarshilik;

4-milliampermetr; 5-energiya manbai

(datchik yoki nurlar detektori)-ta`sir etuvchi radioaktiv nurlar energiyasini boshqa turdagi (elektr, kimyoviy, yorug‘lik) energiyaga aylantirish uchun mo‘ljallangan. Qabul qiluvchi qurilma sifatida dala asboblarida ionlash kamerasi va gazorazryad hisoblagichlar qo‘llaniladi.

havo bilan to‘ldirilgan germetik idish bo‘lib, unga korpusdan ajratilgan markaziy elektrod o‘rnatilgan. Kamera devorlari izolyatsiyalovchi materiallardan tayyorlangan bo‘lib, ularning ichki tomoni tok o‘tkazuvchi materiallar bilan qoplangan. Tashqi manbadan kameraga elektr toki kuchlanishi berilib, bu markaziy elektrod va kamera devorining tok o‘tkazuvchi qavati o‘rtasida potentsiallar ayirmasi hosil qiladi. Radioaktiv nurlar yo‘q bo‘lganda, havo elektrodlar o‘rtasida izolyator bo‘lib hizmat qiladi, kamera zanjirida tok bo‘lmaydi. Radioaktiv nurlar ta`sirida havo kamerasida ionlanish sodir bo‘ladi, kamera zanjirida ionlash toki paydo bo‘ladi. Bu tok kattaligi kamera orqali o‘tayotgan radioaktiv nurlar dozasi quvvatiga bog‘liq bo‘ladi. Shu munosabat bilan juda oz bo‘lgan tok kuchaytiriladi va so‘ngra mikroampermetr yordamida o‘lchanadi. Ionlash kamerasi gamma-kvantlarni yozib oladi.

Gazrazryadli hisoblagichlar - metall yoki oynadan qilingan tsilindrlar bo‘lib, ular ichki tomonidan tok o‘tkazuvchi material qatlami (katod) bilan qoplangan. Tsilindr ichida, o‘qiga ko‘ndalang tsilindrdan ajratilgan metall tola (anod) tortilgan. Hisoblagichdan havo chiqazilib, siyraklantiriladi, keyin tsilindr qisman argon yoki boshqa inert gaz bilan to‘ldiriladi. Metall tolaga va tok o‘tkazuvchi qatlamga elektr toki kuchlanishi ulanadi. Yozib olinadigan nurlanishning turiga qarab hisoblagich devorlari har hil materialdan tayyorlanadi. Gamma-nurlanishini yozib olish uchun ularni ichki tomoni mis qoplangan oynadan, beta va alfa nurlarini o‘lchash uchun devorlari yumshoq folga yoki plyonka bilan qoplanadi.