Fundamental iqtisodiyot

3.Korxona foydasini maksimallashtirishni nazariy jihatdan asoslash va uni grafik usulda tahlil qilish.
Firmaning qisqa va uzoq muddatli oraliqdagi faoliyati. Firmaning ishlab
chiqarishi va xarajatlari to‘g‘risida gapirganda ularni ikki xil vaqt oralig‘ida qarash
lozim, qisqa muddatli va uzoq muddatli. Qisqa muddatli oraliq - bu shunday vaqt oralig‘iki, firma bu oraliqda faoliyat ko‘rsatganda, u ishlab chiqarish omillaridan kamida bittasining hajmini o‘zgartira olmaydi. Bunday omilga o‘zgarmas ishlab chiqarish omili deyiladi. O‘zgarmas omil sifatida firma kapitali - ishlab chiqarish quvvati hisoblanadi. Masalan, firma kapitalidan foydalanish yo‘nalishini o‘zgartirish uchun odatda uzoq vaqt talab qilinadi. Yangi zavod qurish uchun, birinchi navbatda uning loyihasi ishlab chiqiladi, uskuna va texnologik liniyalar sotib olinadi va o‘rnatiladi. Ushbu ishlarni amalga oshirish uchun ko‘p vaqt talab qilinadi.
Raqobatlashgan bozorda narxning oshishi bozordagi firmalarni ishlab chiqarish hajmini oshirishga undaydi, shuning uchun ham raqobatlashgan firmaning qisqa muddatli oraliqdagi taklif chizig‘i o‘suvchi bo‘ladi.
Endi raqobatlashgan bozorda qisqa muddatli oraliqdagi tarmoq muvozanatini
qaraymiz. Ma'lumki, bir turdagi (bir xil ehtiyojni qondiradigan) tovarlarni ishlab
chiqaradigan firmalar birgalikda tarmoqni tashkil qiladi. U holda tarmoq taklifi
tarmoqni tashkil qiluvchi firmalarning takliflari yig‘indisidan iborat bo‘ladi.
S S1 S2 ...Sn , bu yerda S1,S2,...Sn - firmalar taklifi chiziqlari;
S - tarmoq taklifi chizig‘i.
Agar tarmoq mahsulotiga talabni D bilan belgilasak, D bilan chiziqlari S
kesishgan E nuqtasi tarmoqning muvozanat nuqtasini beradi va kesishgan nuqta E ga mos keluvchi narx Pe tarmoq muvozanat narxi, Qe esa tarmoq muvozanat tovar hajmi deyiladi.(8-rasm)

Raqobatlashgan bozorda, qisqa muddatli oraliqda tarmoq
muvozanati.
Firmaning tarmoqdagi ulushi uning chekli xarajatini, muvozanat narx bilan teng bo‘lishini ta'minlaydigan ishlab chiqarish hajmi bilan aniqlanadi, ya'ni MC Pe . Shunday qilib, raqobatlashgan bozorda qisqa muddatli oraliqda faoliyat
ko‘rsatayotgan firma (narx bozor tomonidan belgilanib o‘zgarmaganda, talab chizig‘I gorizontal bo‘lganda) muvozanat narx Pe ishlab chiqarish hajmining barcha qiymatlarida quyidagi shartni qanoatlantirsa:
Pe AC(Q) firma o‘z foydasini maksimallashtiradi.
R(Q*) PeQ*QAC(Q*) C(Q*)
9-rasm