Фуқаро бинолари архитектураси фанидан маърузалар матни

чордоқли ёки чордоқсиз
бўлиши мумкин. Чордоқли томда том 
ёпмаси (бу ҳолда чордоқ ёпмаси дейилади) билан томнинг сув 
ўтказмайдиган конструкцияси орасида ёпиқ фазо (чордоқ) ҳосил бўлади. 
Чордоқсиз томда том ёпмаси билан сув ўтказмайдиган қатлам 
бирлаштирилган бўлали. Шунинг учун бундай томни 
"бирлаштиришган" 
том
деб ҳам аталади. 
Томнинг устки сиртини 
нишаблик 
деб аталади. Нишабликларнинг 
сонига қараб томлар 
бир нишабли, икки нишабли, тўрт нишабли ва кўп 
нишабли 
бўлиши мумкин (16.1-расм). Нишабликнинг қиялиги 2 % дан кам 
бўлган ҳолларда томни 
ясси том
дейиш мумкин. 
Томнинг қиялиги устки сув ўтказмайдиган қатламнинг материалига 
боғлиқ ҳолда қабул қилинади. Унга бино қуриладиган худуднинг иқлим 
шароити ҳам таъсир кўрсатади. Томнинг қиялиги қанча кам бўлса, у шунча 
иқтисодий жихатдан афзал ҳисобланади. Лекин ёғин-сочин кўп бўладиган 
худудларда томнинг қиялиги кўпроқ бўлгани маъқул. Томнинг катта 
қиялиги ҳисобига чордоқнинг ичида катта бўш ҳажм ҳосил бўлади. Унинг 
бир қисмидан яшаш хоналари ва ёрдамчи хоналар учун фойдаланиш мумкин. 
Бундай хоналарни мансарда (болохона) деб аталади (16.1-расм, д ).

---

135 
 
16.1-расм. Нишабли томларнинг кўринишлари: а - бир нишабли том: б - икки 
нишабли том; в - уч нишабли том; г - кўп нишабли том; д - мансардали 
(болохонали) том. 
Томнинг қиялиги устки сув ўтказмайдиган қатламнинг материалига 
боғлиқ ҳолда қабул қилинади. Унга бино қуриладиган худуднинг иқлим 
шароити ҳам таъсир кўрсатади. Томнинг қиялиги қанча кам бўлса, у шунча 
иқтисодий жихатдан афзал ҳисобланади. Лекин ёғин-сочин кўп бўладиган 
худудларда томнинг қиялиги кўпроқ бўлгани маъқул.
2) Таянган, осма ва комбинацияланган стропилалар 
Баландлиги 5 қаватгача бўлган турар-жой биноларининг чордоқли 
томларида сув ўтказмайдиган қатламни (том қопламасини) кўтариб туриш учун 
ёғоч материаллардан қилинадиган стропила системаси хизмат қилади. Уларни 
таянган, осма ва комбинацияланган стропилаларга ажратиш мумкин.