Фуқаро бинолари архитектураси фанидан маърузалар матни

Иқтисодий мақсадга мувофиқлик
– бинони қуришга минимал меҳнат 
маблағ ва вақт сарфлаб, максимал фойдали майдон олишни назарда тутади. 
Иқтисодий талаблар функционал масалаларни, яъни хоналарнинг сонини, 
бичими ва ўлчамларини, улардаги ободонлаштириш тадбирларини белгилашда 

---

29 
ҳақиқий эхтиёждан ва жамиятнинг имкониятларидан келиб чиқиш 
лозимлигини билдиради. Конструкцияларнинг мустахкамлик ва устуворлик 
заҳираларини, узоққа чидамлилик ва оловбардошлик даражаларини тўғри 
белгилаш ҳам иқтисодий талаблардандир.
I ва II класс биноларнинг узоққа чидамлилик ва оловбардошлик 
даражаси, мос равишда I ва II даражадан паст бўлмаслиги керак. III 
класс биноларнинг узоққа чидамлилик даражаси II ва оловбардошлик 
даражаси Ш даражадан паст бўлмаслиги керак. IV класс бинолар нинг 
узоққа чидамлилик даражаси Ш даражадан паст бўлмаслиги керак, лекин 
оловбардошлик даражаси меъёрланмаган. 
Хулоса 
● 
Бино – инсон томонидан турли ижтимоий, сиёсий, хўжалик ва ишлаб-
чиқариш жараёнларини амалга ошириш учун моддий муҳит яратиш мақсадида 
қуриладиган иншоотларнинг бир туридир. Уларни вазифаларига қараб турар-
жой (уй-жой), жамоат, саноат ва қишлоқ хўжалиги биноларига бўлиш 
мумкин.
● Турар-жой ва жамоат биноларини қаватлар сонига қараб кам қаватли 
(1-2 қаватли), ўртача қаватли (3-5 қаватли), кўп қаватли 6-9 қаватли), 
баланд (10-16 қаватли) ва осмонўпар биноларга (16 қаватдан кўп) 
ажратиш мумкин. 
● Узоққа чидамлилик бўйича бинолар 4 даражага бўлинадилар. 1-
даражали биноларнинг ҳисобий хизмат муддати камида 100 йил, II-
даражали бинолар 50 йилдан 100 йилгача, III-даражали бинолар 20 йилдан 
50 йилгача, IV-даражали бинолар 20 йилгача бўлиши керак. 
● Асосий конструкцияларнинг ёнувчанлик даражаси ва оловбардошлик 
чегарасига боғлиқ ҳолда бинолар оловбардошлик бўйича 5 даражага 
бўлинадилар. 
● Иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқ конструктив ечимларни танлаш 
учун, биноларни вазифасига, шаҳарсозликдаги аҳамиятига ва уларга 
қўйиладиган 
талабларнинг 
даражасига 
боғлиқ 
ҳолда 
капиталлик 
(мукаммаллик) бўйича 4 классга бўлинган. I класс биноларга энг юқори ва 
IV класс биноларга эса минимал талаблар қўйилади.
● Бинолар конструктив ёнғин хавфи бўича 4 та классга ва функционал 
ёнғин хавфи бўйича 5 та классга бўлинади. 
● Биноларнинг функционал мақсадга мувофиқлик; техник мақсадга 
мувофиқлик; 
меъморий-бадиий 
маънодорлик; 
иктисодий 
мақсадга 
мувофиқлик талабларига жавоб берадиган бўлишлари керак.