FS. Public and phivate e 6 l'



Download 6,39 Mb.
Pdf ko'rish
bet66/73
Sana01.12.2022
Hajmi6,39 Mb.
#876231
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   73
Bog'liq
65. Америка иқтисодининг асослари

и к т и со д и й
СИЁСАТНИ
УРНАТИШ
куйувчи тафовут, купинчалик Кейнзнинг тахлилларига улар 
накадар мувофик, булишга хайрихохлик билдиришларига боглик, 
булиб келмовда. 1970 ва 1980 йилларда Кейнзнинг иктисодий 
сиёсат борасидаги гоялари «стагфляция» даврига келтиришда гуёки 
масъул деб, айблана бошлади: «стагфляция» юкори даражали 
инфляция ва секин усишнинг номакбул бирикмаси сифатида 
таърифланди. Бунинг иатижасида юзага келган «катта хукуматга 
карши» харакатда Кейнсианлик гойиб булмади, бирок, алалхусус 
консерватив арбоблар маьмурияти хокимият тепасига келган 
пайтларда, ик,тисодий сиёсат йуналишларини шакллашга анча 
камрок таъсирга молик булиб колди.
1 П/1 
/С™ ли, Конгресс Иш билан таъминлаш Конунини кабул 
1 3 / Т -икилганида, иложи борича иш билан тулик таъминлаш, 
юксак ишлаб чикариш ва харид этиш кудрати федерал хуку­
матнинг сиёсий йуналиши макомини касб этиши эълон килиниб, 
давлат президентига иктисодий шарт-шароитларни урганувчи ва 
матлуб чора-тадбирлар борасида президентга маслахат берувчи уч 
аъзодан таркиб топган Иктисодий Маслахатчилар Кенгаши (ИМК)ни 
таъсис этиш ваколати берилди.
Бу конун иш билан тулик таъминлашни диккат марказига олди, 
бирок бу максад кандай эришилиши лозимлигини белгилаб берма- 
ди. Конун, эркинлик ва ракобатнинг узини мохиятан мухим максад- 
лар сифатида тан олди. Конунда таъкидланганидек, давлат улкан 
микёсли икгисодга эришмоги учун бизнессни хукумат томонидан 
бошкарилишига эмас, балки эркин ишбилармонликка таяниши 
лозим эди.
И М К президентга иктисодий муаммолар юзасидан маслахат 
бериб, кайси чора-тадбирлар лозимлиги карор килингач, хукумат 
сиёсатига созловчи охаиг беришга кумаклашади. И М К бевосита 
бошкарув кудратига эга эмас, бирок даромад, ишлаб чикариш ва 
иш билан таъминлаш борасидаги узгаришларни мунтазам равишда 
кузатиб боради. У президентга иктисодий сиёсат йуналишини тавсия 
этиб, Конгрессга хисоботлар тайёрлашга ёрдам беради.
Федерал хукуматнинг иктисодий сиёсат сохасини Хазна вазири 
бошкаради. 1789 йили Конгресс томонидан таъсис этилган Хазна 
вазирлиги куйидаги ваколатларга эга: иктисод сохасида молия 
сарфлаш ва солик сиёсатини шакллаш ва тавсия этиш; давлат 
карзини бошкариш; федерал соликларга алокадор конунчиликни 
амалда татбик этиш; хукуматнинг молиявий вакили сифатида иш 
юритиш; импорт бож соликларидан тушадиган даромадни жамлаш
118


АМЕРИКА ИКТИСОДИНИНГ АСОСЛАРИ
ва божхона конунларини татбик этиш; танга ва когоз пул зарб 
этиш.
ФЕДЕРАЛ 
✓Тчедерал харажатлар хукуматнинг А КШ иктисодида бажаруичи 
БЮ Д Ж ЕТ 
v p
мухим вазифаларидан бирини ташкил этади. Федерал бюджет 
келажакда кутилган даромад тахлилини таъминлаб, келгуси йилга 
мулжалланган харажатларнинг батафсил режасини тузади. Даро­
мад туплаш ва фонд маблагларини сарфлашни расмийлаштириш 
учун у конун кучини олиши керак.
Бюджет президент назорати остида тайёрланиб, сунгра 
узгартиришлар киритиш ва тасдик олиш учун Конгрессга 
узатилади. Бюджет хисоб-китоблари Хазна Департаменти 
томонидан бажарилиб, дар йилнинг охирида текширилади. Давлат 
хавфсизлигига оид нозик сохалардаи узга барча йуналишларда, 
фукаролар мазкур хисобот текширишларини куздан кечириб, 
ижтимоий фондлар кандай косил килиниб, нима максадларга 
сарфланишини назорат этиш хукукига эга.
Бюджетни татбик этишнинг боскичма-боскич, яъни бюджетни 
тайёрлаш, расман тасдиклаш, ижро этиш ва текширувдан утказиш 
жараёни, бюджет айланмаси сифатида маълум. Бюджет давлат 
йиллик даромадининг шахсий даромадга солинувчи соликлар, со­
тиш хажмига яраша олинадиган соликлар на бизнесе соликлари 
каби асосий омилларни белгилашга мулжаллангандир. Харажат 
йуналишлари хукумат департаментлари ва булимлари буйича 
руйхатга олиниб, купинчалик согликни саклаш, давлат хавфсизли­
ги ёки таълим-тарбия каби кенг сохаларга матлуб маблаг сарфи 
микдорига мувофик саналиб утилади. Х уж ж ат хар бир программа 
учун матлуб маблаг микдорини, Конгресс томонидан хакикатда 
расмийлаштирилган маблаг билан макоясада намоён этади. Мазкур 
хисоб-китоблар уч йиллик муддатни уз ичига камраб олади ва шу 
туфайли бюджетни укиган кар бир киши муайян программаларга 
харажатлар кайси йуналишда силжишга мойиллигини се за олади.
Бюджетни тайёрлаш мураккаб сиёсий жараён булиб, камида 
муддатидан бир йил олдин бошланади. Хукуматнинг деярли хар 
бир булими узи олишга умидвор маблаг микдорига жиддий 
асосланган талабнома тузади ва купинчалик махсус манфаатдош 
гуруклар томонидан куллаб-кувватланади. Конгрессдан кар бир 
программа учун канча пул талаб этиш ва умумий маблаг микдори 
канча булиши кераклигини пировардида президент хал этади.
Президент такдим этган бюджетиинг Конгрессда бошлангич 
текширувини Вакиллар Палатасининг Маблаг Ажратиш Комис-


VI КИСМ: ИКТИСОД СОХАСИДА ХУКУМАТНИНГ УРИИ
сияси таъминлаб, узининг ёрдамчи хайъатлари оркали бюджетга 
киритилган хар бир департамент (вазирлик) ва булим юзасидан 
эшитишлар утказади. Маблаг олиш талаблари очик сессияларда 
хар бир булимнинг расмий арбоблари томонидан химоя этилади. 
Мазкур эшитишлар, купинчалик ута батафсил равишда уткази- 
лади: Конгресс аъзолари пул сарфлайдиган расмий арбобларни, 
купинчалик саволларга кумиб ташлайди,
Сунгра, маблаг ажратиш лойихаси бутун Вакиллар Палата- 
сининг куригига такдим этилади ва ундан утгач, Сенатга юбори- 
лади. Сенатнинг Маблаг Ажратиш Хайъати уз навбатида масала 
юзасидан эшитишлар утказади ва Сенатга уз тавсияларини беради. 
Сунгра, Вакиллар Палатаси ва Сенатнинг Маблаг Ажратиш 
Х,айъатлари бюджетнинг юзага келган иккита нусхасидаги тафо- 
вутларни моддама-модда келиштириш учун биргаликда тупла- 
нишади. Нихоий лойиха кейин конун кучини олади ва имзоланиш 
учун президентга юборилади. Президент маблаг ажратиш лойи- 
хасини таъкик этса, у Конгрессга кайтади. Бу холда, агарда 
иккала Палата аъзоларининг учдан икки кисми овоз бериб, 
лойихани тасдикласа, у президент таъкикига хам карамай, конун 
кучини олади. Агарда бунинг учун лозим овозлар сони туплан- 
маса, маблаг ажратиш лойихасининг янги келишилган нусхаси 
ишлаб чикилиб, конун кучини олиши учун овозга куйилиши 
лозим булади. Хукуматнинг барча булимлари ва департаментлари 
учун матлуб умумий бюджет 12 ёки 15 алохида лойихаларга 
таксимланади.
Президент талаб этган бюджет хукмрон маъмуриятнинг 
иктисодий сиёсат борасидаги имтиёзли йуналишлари ва максад- 
ларини акс эттиради. Умуман олганда, бир йил мобайнида 
купрок ёки камрок пул сарфлаш ёрдамида хукумат иктисодни 
собитлаштиришга интиладн. Иктисодий баркарорлик, одатда иш 
билан тулик таъминлаш, инфляция [мамлакатда муомаладаги 
K0F03 
пулнинг хаддан ортиб кетиши ва натижада унинг кадрсиз- 
ланиши] ва дефляция [пулнинг кадрини ошириш учун муома­
ладаги когоз пуллар микдорини камайтириифи назорат этиш 
хамда миллий иктисодий равнак нуктаи - назаридан бахоланади. 
Узга мулохазалар, мамлакатнинг турли минтакалари узра фонд 
маблагларининг адолатли таксимланиши, камбагал табакаларнинг 
эхтиёжларига жавоб бериш ва нисбатан мувозанатлаштирилган 
бюджетга эришишга уринишни камраб олиши мумкин. Сунгги 
максадга эришиш, аксарият федерал бюджетлар сунгги чорак аср 
ёки ундан хам ортик муддат давомида камомад даражасида котиб 
колгани нуктаи назаридан мужмал булиб куриниши мумкин.


АМЕРИКА ИКТИСОДИНИНГ АСОСЛАРИ
1974 йили, Конгресс турли харажат программаларининг 
тахминий иктисодий таъсири ва самарадорлиги юзасидан унга 
маслахат бериш ва таклиф этилган сиёсий йуналишларга матлуб 
харажатлар хакида маълумот бериш учун узининг штати -
Конгресс Бюджет Идораси (КБИ)ни таъсис этди. КБИ шунингдек, 
хукуматнинг иктисод сохасидаги харажатлари ва шу жумладан 
федерал бюджетнинг умумий самарадорлигини кузатиб боради. 
КБИнинг фаолияти Конгресс интизомини яхшилашга кумаклашди. 
Мазкур бюджетни шакллаш жараёни Конгрессга давлат сиёсати 
сохасида уз имтиёзларини урнатиш имконини бериб, улар 
кейинчалик президент билан музокара этилиши мумкин.
Пировардида, Америка Кушма Штатларининг бюджет 
шакллаш амалиёти мураккаб ва мукаммал жараён булиб, 
фукароларга куплаб танкидий масалалар юзасидан уз фикрини 
билдириш имконини беради ва доимо Америка халкига мансуб 
хилма-хил манфаатлар ва сиёсий фалсафа йуналишлари орасида 
келишувни зухур топтиради.


АМЕРИКА ИКТИСОДИНИНГ
_________ АСОСЛАРИ_________
ЕТТИНЧИ КИСМ

Download 6,39 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   73




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish