Friends’ group

 

---

61 
8
-dars
MAVZU:BOG
’
LANGAN FIKR 
Kun hikmati:
Odob 
– beodobni har bir odobsizligiga sabr-toqat 
qilishdir. 
Ba’zida shunday vaziyatlar bo’ladiki, bir necha holatlar birgalikda bitta 
xulosani keltirib chiqaradi. 
Tasavvur qiling: 
(1) Odilbek ertalab yo’lga chiqqanda sayobon olishni unutdi. 
va aynan shu kuni yana bitta voqea yuz berdi:
(2) Odilbek yo’lga chiqqandan keyin ko’p o’tmay sharros yomg’ir yog’a 
boshladi. 
Bu ikki voqea bir vaqtda sodir bo’lgani natijasida nima bo’ladi?:
(3) Odilbekning kiyimi boshdan-
oyoq shalobbo bo’ldi.
Bu uchta fikrni birlashtiramiz: 
(1) Odilbek ertalab yo’lga chiqqanida soyabon olishni unutdi, aksiga olib (2) 
u
yo’lga chiqqanidan keyin ko’p o’tmay sharros yomg’ir yog’a boshladi, 
natijada 
(3) Odilbekning kiyimi boshdan-
oyoq shalobbo bo’ldi. 
Endi keling, yuqoridagi argumentni tahlil qilamiz: Argument 3 qismdan 
tashkil
topgan. Unda (3) jumla xulosa va (1) va (2) jumlalar sabab sifatida 
qatnashgan.
Bu fikr tuzilishining boshqalaridan asosiy farqi: Berilgan sabablar (yoki 
asoslar)
alohida xulosani keltirib chiqara olmaydi! 
Tekshirib ko’ramiz.
Tasavvur qiling, asoslardan birortasi tushib qolgan bo’lsin:
A.
(1) Odilbek ertalab yo’lga chiqqanida soyabon olishni unutdi, natijada
(3) Odilbekning kiyimi boshdan-
oyoq shalobbo bo’ldi. 

---

62 
Yoki 
B.
(2) Odilbek yo’lga chiqqanidan keyin ko’p o’tmay sharros yomg’ir yog’a 
boshladi, natijada (3) Odilbekning kiyimi boshdan-
oyoq shalobbo bo’ldi.
Bu fikrlar to’laqonli fikr bo’la olmaydi.
(A) vaziyatda soyabon olishni unutgan Odilbek 
jiqqa ho’l bo’lishi uchun 
yomg’ir yog’ishi kerak, lekin bu yerda yomg’ir yog’gani haqida ma’lumot yo’q. 
(B) vaziyatda esa Odilbek sharr
os yomg’irda shalobbo bo’lishi 
uchun kerak 
bo’lgan vaziyat, uning sayoboni yo’qligi haqida hech narsa deyilmagan. 
Bunday ko’rinishdagi fikrlar chizmasi (1) + (2) 
→
(3) yoki (1) + (2) (3) 
ko
’
rinishida beriladi. 
Yana bir marta, fikrdagi xulosa va asos (
sabab)larning joylashish o’rni 
o’zgarishi 
mumkinligini eslatib o’tamiz, masalan: 
(1) Akmal orzu qilgan futbol o
ʻ
yiniga kira olmaydi, (2) chunki unda 100 ming 
so
ʻ
m bor, (3) o
ʻ
yinga kirish chiptasi esa 150 ming so
ʻ
m turadi. 
Bunda (1) jumla xulosa, (2) va (3) jumlalar asos vazifasida kelgan, argument 
chizmasi esa (1) (2) + (3) shaklida beriladi.
Va nihoyat, 
ikkitadan ortiq sababdan iborat bog’langan fikrga misol:
(1) Bugun Ikrom tennis o’yini uchun raqib topa olmadi: (2) Akmal shamollab 
qolibdi, (3
) Bobur qo’shni qishloqdagi buvisinikig
a mehmonga ketibdi, (4) 
Shavkatuyga vazifasini tayyorlamagani uchun oyisi ruxsat bermadi, (5) 
Bekzodning qo’li og’riyotgan 
emish.
(Chizmasi (1) (2) + (3) + (4) + (5) shaklida)