Foydali qazilmalarning genetik va sanoat turlari

20.2. Mis konlari va ularning sanoat turlari 
Sof mis-qizg‘ish rangdagi yumshoq, issiqlikni va elektr tokini juda yaxshi 
o‘tkazadigan, yaxshi cho‘ziluvchan va egiluvchan metalldir. quruq havoda deyarli 
o‘zgarmaydi. Mis klarki 0,01, erish harorati- 1083
o
S, qaynash harorati- 2360
o
S, 
solishtirma og‘irligi 8,95. Ishlab chiqarishda misning 40%ga yaqini elektr simlar va 
kabellar tayyorlash uchun, qolgan qismi esa turli qotishmalar sifatida qo‘llaniladi (29-
rasm). 
Bunday qotishmalarning asosiylari: bronza (Cu, Hb, Sn, Al), latun (Cu,Zn), 
melxior (Cu,Ni). 
Bundan tashqari mis dengiz kemalarining quyi qismini himoya qilish uchun 
qo‘llaniladi. Mis 50ga yaqin mineral tarkibiga kiradi. Ularning asosiylari: xalkopirit, 
kuprit, bornit, kovelin, malaxit, kubanit va hokazo. 

---

127 
Misning dunyo bo‘yicha tabiiy zahirasi 2005 yil ma’lumoti bo‘yicha 940 mln t, 
shu jumladan 140 mln. t. CHilida to‘plangan. Bir yilda dunyo bo‘yicha 14 mln. 916 
ming t. mis ma’dani qazib olinadi. SHundan 5 mln 320 t.sini CHili ishlab chiqaradi. 
Mis ma’danlarining sanoat turidagi to‘plamlari quyidagi konlar bilan bog‘liq: 
1.
Magmatik konlar - Qozog‘istondagi Kounrad, O‘zbekistondagi Qalmoqqir, 
CHilidagi CHukikamata konlari. 
2.
CHo‘kindi konlar - Qozog‘istondagi Jezqazg‘an, Rossiyadagi Udokan konlari. 
3.
Likvatsion konlar – Rossiyadagi Norilsk, Talmax konlari. 
4.
Gidrotermal konlar - Ispaniyadagi Rio-Tento koni.