Foydali qazilmalarning genetik va sanoat turlari

Nazorat savollari

• 
  Fanning geologik nazariy asoslari deganda nimalarni tushunamiz?
  
• 
  Mineral deb nimaga aytiladi?
  
• 
  Element deb nimaga aytiladi?
  
• 
  Minerallar qanday jarayonlarda hosil bo‘ladi?
  
• 
  Magmaning kristallanishidan nima hosil bo‘ladi?
  

• 
  Suyuqliklarni suyuqliklar va qattiq minerallar bilan reaksiyaga kirish natijasida ham turli minerallar hosil bo‘lishi haqida tushuntiring.
  
• 
  Gazlarni gazlar, suyuqliklar va qattiq jismlarga ta’siri natijasida hosil bo‘lishi tushuntiring?
  

Glossariy
Magmatizm – geosinklinal va platforma xududlarining shakllanishida effuziv (vulkanizm) va intruziv (plutonizm) jarayonlarini birlashtiruvchi atama.
Ma’dan – foydalanish iqtisodiy jihatdan naf keltiradigan tabiiy minerallar uyumi.
Ma’dan belgisi – etarli o‘rganilmagan yoki qazib olishga yaroqsiz foydali qazilmalar yig‘indisi.
Mineral – xalq xo‘jaligida ishlatish mumkin, iqtisodiy jihatdan foydali, texnika taraqqiyotiga muvofiq metall, mineral yoki boshqa birikmalar ajratib olish uchun qulay minerallar to‘plami.
Mineral xom ashyo – xalq xo‘jaligida foydalanish uchun kerak bo‘lgan mineral resurslarni tog‘ kon sanoati tomonidan o‘zlashtirish jarayonida er qa’ridan olingan va qayta ishlangan foydali qazilmalar.
Tipomorf minerallar – geologik va fizik-kimyoviy sharoitlarni aniqlashga xizmat qiluvchi tipik (tafsivli) minerallar.

4. 
   MA’DAN VA NOMA’DAN
   

FOYDALI QAZILMALARNI TASNIFLASH
Foydali qazilma konlarini tasniflashda (bo‘lishda) turli prinsiplar asos qilib olinadi.
1. M o r f o l o g i k p r i n s i p i. Bunda konlardagi ruda gavdalarining shakliga qarab va rudalarning tog‘ jinsi orasidagi yotish holatiga qarab gruppalarga bo‘linadi.
2. X i m i k t e x n o l o g i k p r i n s i p i. Bunda rudalar konlarning tarkibiga va ularning xalq xo‘jaligida ishlatilishiga qarab klassifikatsiya qilinadi.
3. G e n e t i k p r i n s i p i. Bunda konlar hosil bo‘lish sharoitlariga qarab klassifikatsiya qilinadi.