Foydali qazilmalarni boyitish jarayonlari

 
16-rasm. 
Qiya tarnovchada mineral zarrachalarning ajralish sxemasi 
Yuqorida ko‘rsatilgan omillarning ta'siri natijasida pastki 
qatlamlarda (tarnovchaning tubida) og‘ir minerallarning zarrachalari, 
yuqori qatlamlarda esa yengil minerallarning zarrachalari to‘planadi. 
Bo‘tana tarnovchadan mineral zarrachalarning zichligi yuqoridan pastga 
Bo’tana 
Bo’tana pastki 
oqimi 
boyitma 
chiqindi 
oraliq 
mahsulot 

---

54 
tomon ortib boruvchi yarim doira shaklida tushadi. Ajratuvchi to‘siqlar 2 
yordamida turli zichlikdagi mahsulotlar tegishli yig'uvchi idishlar 3 ga 
jo‘natiladi. 
Rudalarni boyitishda nisbatan kengroq ishlatiladigan, ishlash usuli 
ruda oqimini zichlikdagi farqqa qarab torayuvchi tarnovchada ajratishga 
asoslangan ikkita uskunani ko‘rib chiqamiz. 
Purkovchi konsentrator (17-rasm) 24 ta torayuvchi tarnovcha 6 dan 
tashkil topgan.
Yuqoridagi 2 ta tarnovchada asosiy boyitish, pastki tarnovchalarda 
esa boyitma va chiqindini tozalash amalga oshiriladi. 
17-rasm. 
Purkovchi konsentrator
 
Har qaysi tarnovcha kengligi 0 dan 3 mm oraliqda o‘zgartira 

---

55 
olinadigan ko‘ndalang tirqishga ega. Tirqishlar orqali og‘ir minerallarning 
zarrachalari bo‘shatib olinadi va yig'uvchi idishlar 5 va 9 da to‘planadi. 
Tarnovchalar gorizontga 12 - 20° burchak ostida o‘rnatilishi mumkin. 
Tarnovchalarning qiyaligi vintli moslama 3 orqali moslashtiriladi. 
Bo‘tana yuqoridagi 12 ta tarnovchaga bo‘tana bo‘lgich (1) dan 
halqasimon tarnovcha (2) orqali taqsimlanadi. Pastki tarnovchalarga esa 
yig'uvchi qutichalar orqali yuqori tarnovchalardan o‘z-o‘zidan quyiladi. 
Bo‘tanani tarnovchaga quyiladigan joyida oqimning tezligini pasaytirish 
va tarnovchaning kengligi bo‘yicha bir tekis taqsimlanishi uchun quticha 4 
o‘rnatilgan. 
Tarnovchaning bo‘shatish tomonida mahsulotlar yarim doirasining 
ajralishi mahsulotlarni qabul qiluvchi quti (8)ga yo‘naltiruvchi kesgichlar 
(7) orqali amalga oshiriladi. 
Uskunalar – 2+0,044 mm yiriklikdagi va qattiq zarrachalarning 
miqdori 45÷60 % li bo‘tanada ishlaydi. Uning ishlab chiqarish 
unumdorligi boyitilayotgan mahsulotning yirikligiga bog‘liq bo‘lib, 
soatiga 3 dan 12 tonnagacha oraliqda bo‘ladi. 
Purkovchi konsentratorning afzalligi - bitta uskunada birlamchi 
boyitish va pastki tarnovchalarda mahsulotni qaytadan boyitish 
jarayonlarini bajarish mumkinligi. 
Purkovchi konsentratorlar titan-sirkoniyli sochma konlar va ba'zi 
tub konlar rudalarini boyitishda samarali ishlatilmoqda. Ayniqsa 0,1 mm 
dan kichik o‘lchamdagi mahsulotlarni boyitishda yuqori samaradorlikka 
erishiladi [1]. 
Kamyob metalli sochma konlar rudalarini boyitishda konusli 
saralagich (18-rasm) ishlatiladi. 
Saralagich ichki tomoniga yaxshilab ishlov berilgan to‘nkarilgan 
kesik konusdan iborat. Ishchi konusning pastki qismida markazga 
quyiluvchi toraygan tarnovchani tashkil qiluvchi qisqa ponalar (5) 
o‘rnatilgan. Saralagichlar ponalarsiz ham ishlab chiqariladi. Ishchi konus 
ustida taqsimlovchi konussimon xalqa (2) o‘rnatilgan bo‘lib, u teshikli 
xalqasimon to‘siq (3)ga ega. Saralagich bo‘tana bo‘lgich (1) bilan 
ta'minlangan. 
Ishchi konusning ostida boyitish mahsulotlarining chiqishi va 
sifatini boshqarish uchun texnik qurilma o‘rnatilgan bo‘lib, u vertikal 
yo‘nalishda shturva l6 orqali harakatlanuvchi ajratkich va vintli uzatmadan 
iborat. Boyitish mahsulotlari yig'uvchi tarnovcha (8)ga tushadi. 
Saralagichning hamma konstruktiv elementlari metall rama (9)ga 
o‘rnatilgan.

---

56