Foydali qazilmalarni boyitish jarayonlari

 
Sentrifugalash 
Suspenziyadagi qattiq modda zarrachalarini markazdan qochma 
kuchlar ta’sirida ajratib olish jarayoni sentrifugalash deyiladi. Bu jarayon 
sentrifugalarda amalga oshiriladi. 
Sentrifugalarning asosiy qismi (gorizontal) yotiq yoki tik (vertikal) 
o‘qqa o‘rnatilgan katta tezlikda aylanuvchi baraban bo‘lib, u elektrik 
dvigatel yordamida aylanma harakatga keltiriladi. Markazdan qochma 
kuch ta’sirida suspenziyadagi qattiq modda zarrachalari cho‘kmaga tushib, 
suyuq fazadan ajraladi. Suyuq faza fugat deyiladi. 
Ko‘p jinsli aralashmalarni ajratish prinsipiga ko‘ra sentrifugalar ikki 
хil turga bo‘linadi: 
Filtrlovchi sentrifugalar. 
Filtrlovchi sentrifugalarning barabani g‘alvirsimon to‘rdan iborat 
bo‘lib, to‘rning ichki yuzasi suzgich mato bilan qoplangan bo‘ladi. 
Suspenziya barabanning ichiga beriladi. Suzuvchi sentrifugalarda 
suspenziya markazdan qochma kuch ta’sirida baraban devorlariga qarab 
otiladi, bunda qattiq zarrachalar mato yuzasida ushlanib qoladi, suyuq faza 
bu kuch ta’sirida cho‘kma qatlami va suzgich to‘siqdan o‘tib, uzluksiz 
sentrifugadan chiqarilib turiladi.
Cho‘ktiruvchi sentrifugalarda baraban yaхlit temir plastinkalardan 
qilinadi. Bu sentrifugalarda bosimlar farqi markazdan qochma kuch 
ta’sirida hosil qilinadi. Barabanning aylanishi natijasida suspenziya 
baraban devorlari tomon harakat qiladi, zichligi katta bo‘lgan qattiq 
zarrachalar baraban devori yaqinida, zichligi kamroq bo‘lgan suyuq faza 
esa o‘q atrofida to‘planadi [2]. 
Ish maromiga ko‘ra sentrifugalar davriy va uzluksiz bo‘ladi. 

---

318 
 
79-rasm. 
Sentrifuga
 
Baraban o‘qining o‘rnatilishiga qarab, yotiq va tik sentrifugalar 
bo‘ladi. Davriy ishlaydigan sentrifugalarda cho‘kma qo‘l yordamida, 
og‘irlik kuchi va pichoq bilan tushiriladi. Uzluksiz ishlaydigan 
sentrifugalarda cho‘kma shnek yordamida inertsion va pulsatsion kuchlar 
ta’sirida 
tushiriladi. 
Sentrifugalarning 
ish 
unumdorligi 
ajratish 
koeffitsiyentiga bog‘liq bo‘lib, ajratish koeffitsiyentining sentrifugalarda 
markazdan qochma kuchlar maydonida hosil bo‘lgan kuchlanish bilan 
tavsiflanadi. Sentrifugada hosil bo‘layotgan markazdan qochma kuchlar 
miqdorining og‘irlik kuchi tezlanishdan necha marta ko‘pligini 
ko‘rsatuvchi kattalik ajratish koeffitsiyenti deyiladi.