Fonetika o‘qitish metodikasi Reja

I unlisi:1) bir bo‘g‘inli so‘zda qisqa va ingichka talaffuz qilinadi: til, tish, bil, sir kabi;
2) q, g‘, x undoshlari bilan yondosh qo‘llanganda yo‘g‘on talaffuz etiladi: qish, g‘isht, xil kabi;
3) y, ng undoshlaridan oldin ingichka va bir oz cho‘ziq talaffuz etiladi: chiy, kiy, ming kabi;
4) l, r undoshlaridan oldin kelgan i unlisi bilinar-bilinmas talaffuz qilinadi bilan, biroq, sira, tilak, gilam, gilos kabi.
U unlisi: 1) k, g, y undoshlaridan keyin ingichka kul, atirgul, yuk, kabi; q, g‘, x undoshlaridan so‘ng esa yo‘g‘on talaffuz qilinadi: qul, norg‘ul, xulq kabi;
2) -uvchi, -uv affikslari tarkibida cho‘ziqroq aytiladi: yozuvchi, o‘quvchi, to‘quvchi, oluv, qo‘shuv kabi.talaffuzi










O‘ unlisi: 1) bir bo‘g‘inli so‘zda, shuningdek ko‘p bo‘g‘inli so‘zning urg‘usiz bo‘g‘inida qisqa talaffuz etiladi: bo‘r, to‘r, ro‘mol, so‘roq kabi;
2) takroriy shaklning birinchi komponentida (urg‘uli bo‘g‘inda) cho‘ziq talaffuz qilinadi: ko‘p-ko‘p, zo‘r-zo‘r, mo‘l-mo‘l kabi;
3) sayoz til orqa k, g, til o‘rta y va bo‘g‘iz undoshi (h) dan so‘ng torroq unli tarzida: ko‘l, go‘r, ho‘l, yo‘l kabi; chuqur til orqa q, g‘, x undoshlaridan so‘ng kengroq unli tarzda talaffuz etiladi: qo‘l, g‘o‘r, xo‘r, qo‘r kabi.
E unlisi: so‘z va bo‘g‘in boshida kengroq (erkin, ekin, eslamoq kabi), bo‘g‘in ichida bir oz torroq (kecha, beda, tekin, sekin kabi) talaffuz qilinadi. E unlisi feruz, dehqon, telefon, adres so‘zlarida i tovushiga yaqin aytiladi.
A unlisi: sayoz til orqa k, g undoshlari bilan yonma-yon kelganda yumshoq va ingichka unli tarzida (kam, gap kabi) talaffuz qilinadi.



O‘quvchilar nutqini tovushdosh so‘zlar bilan boyitishda, ayniqsa, tovush juftlari ustida olib boriladigan ishlar yaxshi samara ko‘rsatadi. Chunonchi, u-o‘ (un-o‘n, ul-o‘l, o‘r-ur, uq- o‘q, bur-bo‘r, tur-to‘r, sur-so‘r, qur-qo‘r, yul-yo‘l yuq-yo‘q, qul-qo‘l, yundi-yo‘ndi; va h.k.) u-i (bur-bir, sur-sir, tur-tir va h.k.); u-o (bur-bor, tur-tor, qur- qor va h.k.); i-e (bir-ber, tir-ter, it-et va h.k.); p-b (pir- bir, pol-bol, put-but va h.k.) kabi so‘z juftlari ustida ishlash o‘ta foydalidir.
«Berilgan so‘zlarga (masalan, ko‘l, mo‘l va h.k.) tovushdosh so‘zlar top» o‘yini. O‘quvchilarga berilgan so‘zlarning birinchi, ikkinchi va uchinchi tovushlarini o‘zgartirib tovushdosh so‘zlar (masalan, ko‘l-kul, qul-qil, qol-hol va h.k.) hosil qilish topshiriladi. Topshiriqni birinchi bo‘lib bexato bajargan o‘quvchilar o‘yin g‘olibi sanaladi.

«Ikkala bo‘g‘inida bir xil unli bo‘lgan so‘zlar ro‘yxatini tuzing» o‘yinida birinchi bo‘g‘inida ham, ikkinchi bo‘g‘inida ham bir xil unli qo‘llaniladigan so‘zlarni (masalan, tutun, butun, uzun, quzg‘un, burgut, uyg‘un, tuyg‘un, mushuk, ustun, uyg‘ur, uchun, uzum, tushum va h.k.) topish va so‘zlar ro‘yxatini muayyan miqdorga yetkazish topshiriladi. Belgilangan miqdorda eng ko‘p so‘z topa olgan o‘quvchilar o‘yin g‘olibi sanaladi.


“SVETAFOR” metodi