Folklorshunoslikka

Tush ko ‘ribman,
ikki yoshni xiish ko ‘ribman,
Oltin beshik buyonda 
Oltin beshik u yonda. 
toq,  emas, jnft ko 'ribman.
143
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qo ‘chqorday ul  bir jornia,
Basolqi qiz bir jonda,
Ko ‘rkam savlatli,
Molu
 -  
davlatli,
Farzandli,  nevarali,  chevarali ko ‘ribman.
Ba’zi  o‘rinlarda  «oigan»  kampiming  tushini  ikkinchí  bir  kampir 
ta’biri  qilib, tushdagi  ramzlaming  nima  ma’no  ifodalashini  aytib  tu- 
radi.
Bu o‘rinda eng avallo, tushga to‘xtalib o‘tish zarur bo‘ladi. Chun- 
ki tush ko'pchilik marosimlarda,  umuman,  inson hayotining  barcha 
nuqtalarida  alohida  ahamiyat  kasb  etgan.  Ibtidoiy  inson  o ‘zining 
o'tmishi,  buguni  va  kelajagini  ham  tushsiz  tasawur  eta  olmagan. 
Biror  bir  insonning  dunyoga  kelishi,  kamol  topishi,  baxtli  bo‘lishi 
yoki falokatlarga yo‘liqishi tush]arda ayon boigan.
Nikoh  esa hamma  vaqt  o iim   va tug'ilish  orasidagi  muhim  bir 
vosita, h ay o t- o‘lim -  hayot davomiylik siklining boshlanishi hisob- 
langan.
0 ‘lib  tiriluvchi  ma’budlar  haqidagi  qadim  tasavvurlarga  ko‘ra, 
keksa qish yer yuzini tark etgandan so‘ng,  u yangi -  bahor  qiyofa- 
sida dunyoga keladi. O iim  yo‘q ekan, tug‘ilish ham boimaydi; qish 
o ‘lmasa,  bahor  tug‘ilmaydi.  Aslida  o‘iim  va tug‘illsh  bir  holatning 
ikki ko‘rinishi, xolos.
Dostondagi  «kampir  oidi»  marosimida ham  xuddi  ana  shu nar- 
sa,  ya’ni  bir  fasl  (sikl)  o‘rnini,  ikkinchi  bir  fasl  olganligi,  “kampir 
o iib ”, yangi oila dunyoga kelayotganligi, mangu davomiylik siklining 
ramziy ifodasidir.
Tabiat  faslini  keksa  kampir  qiyofasida  tasawur  qilish  «Choy 
momo», «Sust xotin»  marosimlarida o ‘zining yanada yorqinroq  ifo- 
dasini topgan.
Ma’lumki,  o iib   tiriluvchi  ma’budlar  haqidagi  ko‘plab  miflar 
mavjud.  Bunday  miflarga  xos  bo ig an   eng  muhim  xususiyat  ular- 
ning tabiat va hosildorlik kultini o‘zida mujassam etgani va ularning
144
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ko‘pchiligi albatta  ayol qiyofasida boiganidir. Har fasl almashganda 
esa ularga  qurbonliklar  qilinib,  maxsus  marosimlar  oikazilgan. 
Qadim  Misrda  Osirisning  oiib-tirilishi  bahor marosimlarida  tomo- 
sha tariqasida koisatilgan.
Germaniyada  yangi  nikoh  qurgan  kelinchaklarga  oiim ni  ifo- 
dalovchi  somondan  qilingan  qo‘g ‘irehoq  ko‘rsatilgan.  Qari  kampir 
ko‘rinishidagi  “o iim ”  kelinchakning  ko‘p  farzandli  boiishiga yor- 
dam beradi, degan tasavvur boigan.
Ko'pgina  tadqiqotchilar  oiim ning  hosildorlik  va  serfarzandlik 
bo‘lishida ko‘rsatadigan ta’siri haqida tasavvurlar nikoh marosmlari- 
da juda barqaror ekanligini ta’kidlashadi.
Shuníng  uchun ham,  oila va mavsum  marosimlarini  bir-biri  hi­
lan o‘zviy  bogiiq  ravishda o ‘rganilishi  zarur.  Zero,  oila marosim- 
larining  barcha  qirralari  mavsumiy  marosimlarni  o'rganish  orqali 
ochiladi.
Epos  va  marosim 
bir-biri  bilan  chambarchas  bogiiq  jaray- 
on.  Marosimlarning  tarixiy  ildizlarini  yoritishda  eposga  muro- 
jaat  etish tabiiy.  Eposdagi  motívlarní  esa  marosimlar  bilan  qiyosiy 
0
‘rganganimizdagina  ularning  mazmun  mohiyati  yanada  toiaroq 
ochilishi mumkin.