Folklorshunoslikka

Tush ko ‘ribman,
ikki yoshni xiish ko ‘ribman, Oltin beshik buyonda Oltin beshik u yonda.
toq, emas, jnft ko 'ribman.


143

www.ziyouz.com kutubxonasi

qo ‘chqorday ul bir jornia, Basolqi qiz bir jonda,
Ko ‘rkam savlatli, Molu - davlatli,
Farzandli, nevarali, chevarali ko ‘ribman.

Ba’zi o‘rinlarda «oigan» kampiming tushini ikkinchí bir kampir ta’biri qilib, tushdagi ramzlaming nima ma’no ifodalashini aytib tu- radi.

Bu o‘rinda eng avallo, tushga to‘xtalib o‘tish zarur bo‘ladi. Chun- ki tush ko'pchilik marosimlarda, umuman, inson hayotining barcha nuqtalarida alohida ahamiyat kasb etgan. Ibtidoiy inson o‘zining o'tmishi, buguni va kelajagini ham tushsiz tasawur eta olmagan. Biror bir insonning dunyoga kelishi, kamol topishi, baxtli bo‘lishi yoki falokatlarga yo‘liqishi tush]arda ayon boigan.
Nikoh esa hamma vaqt oiim va tug'ilish orasidagi muhim bir vosita, hayot- o‘lim- hayot davomiylik siklining boshlanishi hisob- langan.
0 ‘lib tiriluvchi ma’budlar haqidagi qadim tasavvurlarga ko‘ra, keksa qish yer yuzini tark etgandan so‘ng, u yangi - bahor qiyofa- sida dunyoga keladi. O iim yo‘q ekan, tug‘ilish ham boimaydi; qish o‘lmasa, bahor tug‘ilmaydi. Aslida o‘iim va tug‘illsh bir holatning ikki ko‘rinishi, xolos.
Dostondagi «kampir oidi» marosimida ham xuddi ana shu nar- sa, ya’ni bir fasl (sikl) o‘rnini, ikkinchi bir fasl olganligi, “kampir oiib”, yangi oila dunyoga kelayotganligi, mangu davomiylik siklining ramziy ifodasidir.
Tabiat faslini keksa kampir qiyofasida tasawur qilish «Choy momo», «Sust xotin» marosimlarida o‘zining yanada yorqinroq ifo- dasini topgan.
Ma’lumki, oiib tiriluvchi ma’budlar haqidagi ko‘plab miflar mavjud. Bunday miflarga xos boigan eng muhim xususiyat ular- ning tabiat va hosildorlik kultini o‘zida mujassam etgani va ularning
144

www.ziyouz.com kutubxonasi

ko‘pchiligi albatta ayol qiyofasida boiganidir. Har fasl almashganda esa ularga qurbonliklar qilinib, maxsus marosimlar oikazilgan. Qadim Misrda Osirisning oiib-tirilishi bahor marosimlarida tomo- sha tariqasida koisatilgan.
Germaniyada yangi nikoh qurgan kelinchaklarga oiimni ifo- dalovchi somondan qilingan qo‘g ‘irehoq ko‘rsatilgan. Qari kampir ko‘rinishidagi “oiim ” kelinchakning ko‘p farzandli boiishiga yor- dam beradi, degan tasavvur boigan.
Ko'pgina tadqiqotchilar oiimning hosildorlik va serfarzandlik bo‘lishida ko‘rsatadigan ta’siri haqida tasavvurlar nikoh marosmlari- da juda barqaror ekanligini ta’kidlashadi.
Shuníng uchun ham, oila va mavsum marosimlarini bir-biri hi- lan o‘zviy bogiiq ravishda o‘rganilishi zarur. Zero, oila marosim- larining barcha qirralari mavsumiy marosimlarni o'rganish orqali ochiladi.
Epos va marosim bir-biri bilan chambarchas bogiiq jaray- on. Marosimlarning tarixiy ildizlarini yoritishda eposga muro- jaat etish tabiiy. Eposdagi motívlarní esa marosimlar bilan qiyosiy 0 ‘rganganimizdagina ularning mazmun mohiyati yanada toiaroq ochilishi mumkin.